10. Άλλοι κόσμοι;
Στόχος μας να διευρύνουμε τον αγώνα μας και να γίνουμε πιο ανοικτοί στους αγώνες των άλλων. Η Pizza Hut δεν αποτελεί παρά ένα μέρος του συστήματος. Το κατάλαβα την ημέρα που είδα αγωνιστές απ’ όλη την αριστερά να εισβάλλουν στα καταστήματα που βρίσκονταν σε απεργία. Εκεί συνάντησα τους ακτιβιστές του κινήματος της «εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης». Τα συνθήματα μας δεν είναι και τόσο διαφορετικά από εκείνα που τονίσθηκαν στη συγκέντρωση του περασμένου καλοκαιριού στο Λαρζάκ. Ο Ζωζέ Μπωβέ και οι δικοί του καταγγέλλουν την κωλομάσα εκείνη που εμείς σερβίρουμε στα τραπέζια!
Το κίνημα συμπάθειας που αναπτύχθηκε γύρω από τις μεγάλες απεργίες των McDonald’s και της Pizza Hut, στις αρχές του 2001, μου επέτρεψε να συναντήσω άτομα τα οποία χωρίς αμφιβολία δε θα συναντούσα ποτέ στις κουζίνες του καταστήματος διανομής μου. Μετά την απόλυσή μου είπα στο διευθυντή ανθρωπίνων πόρων: «Ευχαριστώ πολύ! Μου επιτρέψατε να συναντήσω τον Ζωζέ Μπωβέ!». Αγωνιστές απ’ ολόκληρη την αριστερά πέρασαν απ’ το εστιατόριο που βρίσκονταν σε απεργία για να μας ενθαρρύνουν. Από φοιτητές της UNEF, ανέργους από την AC!, καθηγητές από την Attac, φιλαράκια από τη CGT, αναρχικούς, αγωνιστές της LCR, μέχρι και πολιτικούς όπως ο Νοέλ Μαμέρ και ο Ολιβιέ Μπεζανσενό ή ακόμα μέλη συλλόγων, όπως ο Μαλέκ Μπουτί, νυν πρόεδρος του SOS-Ρατσισμός. Σπάνια είδαμε τόσους δημοσιογράφους να ενδιαφέρονται για εμάς. Ο Ζωζέ Μπωβέ υπέγραψε τα αιτήματά μας και έπειτα έφυγε όπως ακριβώς είχε έρθει. Με το μετρό και τους μπάτσους της Ασφάλειας να τον συνοδεύουν. Εκείνος αγωνίζεται κατά της «κωλομάσας», ενώ εμείς εκ των έσω για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Αυτή η κινητοποίηση των πολιτών και των ΜΜΕ μας ζέστανε την καρδιά. Θυμάμαι πως είχα συγκεντρώσει πάνω από 30.000 φράγκα σε μια διαδήλωση των συνταξιούχων στο Παρίσι, πράγμα που μας επέτρεψε να πληρώσουμε ένα μέρος από τις ημέρες απεργίας των εργαζομένων. Πρόκειται για αξέχαστες ημέρες δωρεάν αλληλεγγύης, όπως και η τεράστια διαδήλωση στη Γένοβα.
Ήταν τον Ιούλιο του 2001. Η πιο ογκώδης διαδήλωση της ζωής μου. Εκατοντάδες χιλιάδες άτομα είχαν έρθει στην Ιταλία για να θυμίσουν στους G8, που ενώνει τους κυβερνήτες των οκτώ πιο πλούσιων χωρών του πλανήτη, ότι πρέπει να ξαναβάλουν τον άνθρωπο στην καρδιά του οικονομικού συστήματος. Ακριβώς ό,τι υπερασπίζομαι και εγώ ο ίδιος τα τελευταία δέκα χρόνια στην Pizza Hut. Οι τέσσερις εκπρόσωποι της συλλογικότητας CGT-ταχείας εστίασης (Disney, McDonald’s, Quick, Pizza Hut) προσκλήθηκαν στη Γένοβα από τη συλλογικότητα Vamos, που πρόσκειται στην Attac. Για τη μαχόμενη αριστερά, ο αγώνας μας ενάντια στους γίγαντες της ταχείας εστίασης έγινε το σύμβολο της μάχης ενάντια στην αγορά, την παγκοσμιοποίηση και την επισφάλεια. Αν και αυτή η συνένωση μεταξύ τόσο διαφορετικών μεταξύ τους οργανώσεων της αριστεράς δεν πολυάρεσε στην «από τα πάνω» CGT, αποφασίσαμε να μην αρνηθούμε στο πεδίο της μάχης την παραμικρή πρόσκληση, πρόσκληση που θα μπορούσε εξάλλου να ωφελήσει τη δημοτικότητα του κινήματός μας. Εξου και η παρουσία μας στη Γένοβα. Συμβολικά ίσως, οι «διανοούμενοι» του κινήματος της «εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης», επιθυμούσαν να είναι παρόντες οι επισφαλείς εργαζόμενοι στην αντι-σύνοδο των G8. Οι νέοι απεργοί των McDonald’s και της Pizza Hut προσκλήθηκαν γιατί οι οργανώσεις θεωρούσαν πως πρόκειται για μάχιμους εργαζόμενους στις πορείες. Ταξίδεψαν στη Γένοβα ακόμα και εργαζόμενοι από την Danone, που αντιμετώπιζαν το πρόβλημα κλεισίματος των εργοστασίων της φίρμας, τα οποία μάλιστα δεν ήταν καν ελλειμματικά.
Τους ακτιβιστές του κινήματος της «εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης» καταρχήν τους παρατήρησα. Πήγα στις συγκεντρώσεις τους, αλλά σ’ αυτές δε μιλούσα και πολύ. Αυτό ήταν κάτι διαφορετικό για μένα σε σχέση με τις συζητήσεις μπροστά σε εστιατόρια που βρίσκονταν σ’ απεργία. Είναι αλήθεια πως δεν έχουμε ακριβώς το ίδιο προφίλ. Επειδή όμως ποτέ δεν προχωράω με το κεφάλι σκυμμένο –ακόμα και μπροστά σε ανθρώπους που διατίθενται ευνοϊκά στον αγώνα μας– κάθισα να δω πώς λειτουργούσαν. Ανακάλυψα λοιπόν ένα χώρο που δε γνώριζα πριν. Υπάρχουν για παράδειγμα ανάμεσα σ’ αυτούς πολλοί παλιοί αγωνιστές που μου μιλούσαν για σταλινικούς, για τροτσκιστές, για διαμάχες μεταξύ της LO και της LCR. Σ’ αυτούς τους χώρους υπάρχουν πολύ λίγοι Μαύροι, Άραβες ή παιδιά εργατών, όπως κι εγώ, και αντίθετα πολλοί καθηγητές και φοιτητές. Αυτοί μου έδωσαν την ευκαιρία να δω πιο μακριά από την Pizza Hut και να ενδιαφερθώ για γενικότερα ζητήματα. Αυτοί θέλουν να μας βοηθήσουν. Έτσι, προσπαθώντας να καταλάβω, κατάφερα να διευρύνω τους ορίζοντές μου. Πρώτο δίδαγμα: οι συνθήκες εργασίας στην ταχεία εστίαση δεν είναι παρά ένα μέρος του προβλήματος που έχει δημιουργηθεί από τον καπιταλισμό, μέρος όμως με ιδιαίτερα συμβολική σημασία. «Πρόκειται για το νέο είδος εργασίας σε αλυσίδα παραγωγής» μου είπε ένα στρατευμένο μέλος της Attac και είχε αναμφίβολα δίκιο.
Στο πούλμαν που μας πήγε στην Ιταλία η ποικιλία των επιβατών αντανακλούσε αυτό το ανακάτεμα επιτυχημένων αγώνων του κινήματος για μια εναλλακτική παγκοσμιοποίηση. Μαζί με τα υπόλοιπα τρία μέλη της συλλογικότητας ταχείας Εστίασης καθίσαμε δίπλα-δίπλα με στρατευμένα μέλη της LCR, με τα Πράσινα μέλη της Attac και με αναρχικές οργανώσεις. Η επιτροπή υποδοχής στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων: στα ιταλικά σύνορα τα Ματ μας κατέβασαν από το πούλμαν για να μας ψάξουν. Παραδόξως όμως δεν έψαξαν παρά μόνο τις γυναίκες. Με δεδομένο πως «όλοι ήμασταν ντυμένοι με τον ίδιο τρόπο», καταλάβαμε από τη συμπεριφορά των αστυνομικών, πως τους ήταν δύσκολο να ξεχωρίσουν ποιοι ανάμεσά μας ήταν οι ταραξίες. Αχ, αυτή η αστυνομική επιδεξιότητα…
Με σκοπό να μας περιποιηθούν στην υποδοχή, μας κατέβασαν εκ νέου στην άλλη πλευρά των συνόρων. Όταν οι ιταλοί αστυνομικοί άνοιξαν το πορτ-μπαγκάζ ένα ολόκληρο τσούρμο από κάμερες έσπευσε να τραβήξει το εσωτερικό. Ποτέ μου δεν είχα δει τόσους δημοσιογράφους. Έδειχναν απογοητευμένοι που δεν ήρθαν αντιμέτωποι με βάρβαρους και ταραξίες. Μπορώ να βεβαιώσω πως η τεράστια πλειοψηφία των ατόμων που ήταν παρόντα ήθελαν απλά και μόνο να ζητήσουν λίγη ανθρωπιά μέσα στην καπιταλιστική μηχανή και όχι να τη σπάσουν. Είναι πιο εύκολο όμως να περάσει στην τηλεόραση μια βιτρίνα που θρυμματίζεται από το λόγο ενός διαδηλωτή. Μείναμε σε ένα «χωριό» που είχε φτιαχτεί από τους ακτιβιστές του κινήματος της εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης. Τα τεράστια όμως αντίσκηνά μας γρήγορα αποδείχτηκαν αναποτελεσματικά απέναντι σε μια περαστική μπόρα. Κοιμηθήκαμε στην πραγματικότητα με τα πόδια μες το νερό. Πρέπει να ειπωθεί πως κανένας δεν περίμενε τόσο κόσμο στη Γένοβα εν μέσω Ιουλίου. Ακόμα και εγώ παρασύρθηκα απ’ αυτή την κατάσταση μέθης που επικρατούσε στο χώρο της κατασκήνωσης. Δεν ήξερα στ’ αλήθεια ούτε προς τα πού να πάω και αφηνόμουν να μ’ οδηγούν τα παιδιά της Attac. Υπήρχαν φόρουμ, συζητήσεις, αλλά από ατολμία, αν μη τι άλλο, δε συμμετείχα. Νιώθω άνετα με μερικές δεκάδες απεργούς που γνωρίζω καλά, αλλά χάνω τις δυνάμεις μου μπροστά σ’ ένα τεράστιο κοινό. Πριν μερικά χρόνια δε μιλούσα καθόλου. Η Γένοβα λοιπόν, ήταν πρώτα απ’ όλα για μένα ένα γεγονός προς παρατήρηση και προσωπική ωφέλεια, μιας και έμαθα, άκουσα και είδα πολλά. Ενώ έκανα μια ήσυχη βόλτα ανάμεσα στ’ αντίσκηνα, έπεσα πάνω σ’ έναν παλιό συνάδελφο από την Pizza Hut που εδώ και μερικά χρόνια είχε παραιτηθεί! Άλλη καλή ανάμνηση; Δεδομένου πως όλα τα καταστήματα είχαν κατεβασμένα ρολά ήταν πολύ εξυπηρετική η διανομή του ψωμιού, του τυριού και των μήλων που προσέφερε ο Μανού Τσάο, που έδωσε μια συναυλία λίγο πριν την άφιξή μας.
Η πρώτη διαδήλωση, εκείνη της Παρασκευής, ήταν και η πιο εξτρεμιστική. Οι αναρχικοί και οι αυτόνομοι είχαν αποφασίσει να πατήσουν την «κόκκινη ζώνη» στην οποία είχαν οχυρωθεί οι κυβερνώντες. Είδαμε την πορεία να περνά από μακριά. Το ίδιο βράδυ το νέο διαδόθηκε αστραπιαία σ’ όλες τις κατασκηνώσεις: οι ιταλοί καραμπινιέροι μόλις είχαν σκοτώσει, πυροβολώντας εξ’ επαφής, τον αυτόνομο ιταλό διαδηλωτή Κάρλο Τζουλιάνι. Εξου και η απίστευτη ένταση τη στιγμή της γιγαντιαίας διαδήλωσης του Σαββάτου που είχε διοργανωθεί απ’ τα μεγάλα ιταλικά συνδικάτα. Αισθανόμασταν το φόβο και των δυο πλευρών. Κάθε αστυνομικός γινόταν στόχος για τους διαδηλωτές, ενώ με το που έβγαινε εκτός πορείας ένας αγωνιστής συλλαμβάνονταν. Η φήμη που είχε διαδοθεί ήταν πως ένα οπλισμένο παιδί παρεισέφρησε μέσα στην πορεία για ν’ αποδώσει δικαιοσύνη για τον Κάρλο Τζουλιάνι. Οι δυνάμεις της τάξης αναγκάστηκαν ακόμα και να κόψουν την πορεία στα δυο ώστε να φιλτράρουν τους διαδηλωτές. Με τον παραμικρό συναγερμό τα παιδιά από την Attac, μας έλεγαν να ξαπλώσουμε, αλά peace and love, αλλά εγώ δεν ξάπλωσα γιατί δεν είχα καμιά διάθεση να ποδοπατηθώ από καμιά έφοδο των ιταλικών Ματ.
Καθώς είχαμε φτάσει αργοπορημένα στην πορεία, ακολουθήσαμε την πορεία της Επαναστατικής Κομμουνιστικής Νεολαίας (JCR) που παρέλαυνε τελευταία, αν και όχι πολύ μακριά από τους Ιταλούς Tutti Bianchi, που φορούσαν άσπρες μπλούζες για να δηλώσουν πως είναι αλληλέγγυοι των «αόρατων» και των κατατρεγμένων. Υπήρχε πολύς κόσμος, εκατοντάδες χιλιάδες άτομα όλων των εθνικοτήτων. Συνάντησα, ασφαλώς, Ιταλούς, καθώς όμως και Έλληνες, Άγγλους, Ρουμάνους… Ό,τι έπρεπε για την ανύψωση του ηθικού. Αυτό αποδεικνύει πως δεν παλεύει ο καθένας μόνος του στη γωνιά του. Όταν πρέπει ν’ αντλήσουμε ενέργεια προκειμένου να ξεσηκώσουμε τους εργαζόμενους στην Pizza Hut του προαστίου του Παρισιού να κάνουν στάση εργασίας ξανασκεφτόμαστε συνεχώς τη Γένοβα έστω κι αν βρισκόμαστε τόσο μακριά της.
Η κοσμοσυρροή ήταν εντυπωσιακή, γι’ αυτό και δεν έπρεπε να βιάζεται κανείς! Ο ρυθμός της πορείας: ένα βήμα εμπρός, δυο βήματα πίσω. Τ’ ασθενοφόρα διέσχιζαν συνεχώς πάνω-κάτω την πορεία. Το αστείο στην ατμόσφαιρα ήταν η ύπαρξη αγωνιστών με φουλάρι στο πρόσωπο, που είχαν δέσει μια ζώνη από πλαστικά μπουκάλια γύρω τους με σκοπό ν’ αποκρούουν τα χτυπήματα απ’ τα κλομπ, κάτι δηλαδή σαν αλεξίσφαιρο γιλέκο. Άλλοι πάλι είχαν ολόκληρη προστασία από πλεξιγκλάς ή κράνη μοτοσικλέτας. Το μεγάλο τους στοίχημα ήταν να φτάσουν μέχρι το μέτωπο, να περάσουν την «κόκκινη γραμμή» πίσω από την οποία ήταν ταμπουρωμένοι οι επίσημοι της συνόδου των G8. Δε βρίσκω και πολύ προκλητικό το να πατήσεις την κόκκινη γραμμή και θεωρώ άχρηστο να προκαλέσεις τις ομάδες των Ματ που δε θέλουν και πολύ για να εξαντλήσουν όλη τους την επιθετικότητα. Οι ιταλοί αστυνομικοί δεν αστειεύονταν. Άφησαν τα παιδιά να διασκεδάσουν μερικές ώρες ανεβαίνοντας και κατεβαίνοντας την πορεία ώστε κατόπιν να διαλυθούν μέσα στις άλλες μη βίαιες πορείες. Έπειτα πέρασαν στη δράση: με κανόνια μεγάλης ισχύος με νερό και μια δόση από δακρυγόνο ζελέ που κόλλαγε στο δέρμα ξεμπέρδεψαν πολύ γρήγορα. Εμείς στην ουρά της πορείας είδαμε με τη μια όλο τον κόσμο να οπισθοχωρεί. Καταλάβαμε ότι τα πράγματα άρχιζαν να εκφυλίζονται. Ευτυχώς όμως δεν υπήρξε άλλος νεκρός.
Παρά το ιδιαίτερο κλίμα, ήμουν χαρούμενος που βρέθηκα εκεί εκδηλώνοντας την αγανάκτησή μου με άλλα άτομα που δε γνώριζα. Είναι σημαντικό να διεθνοποιούνται οι αγώνες. Στην ταχεία εστίαση τ’ αφεντικά και οι εργαζόμενοι μπορεί να είναι Γάλλοι, Άγγλοι ή Ιταλοί, τα κεφάλαια όμως είναι αμερικάνικα. Το μοντέλο επίσης είναι το ίδιο παντού και σ’ όλο τον κόσμο. Το να πάει λοιπόν κανείς στη Γένοβα σήμαινε μια συνέχεια στις κινητοποιήσεις μας, διότι το να μπλοκάρεις ένα εστιατόριο της γειτονιάς μια φορά στα δέκα χρόνια, στο επίπεδο των αφεντικών δε σημαίνει και τίποτα το σπουδαίο. Το να πολλαπλασιαστούν όμως οι επαφές, όπως κάναμε στη Γένοβα, είναι ζωτικής σημασίας σε μια συνδικαλιστική μάχη. Αυτή θα πρέπει να είναι και η βάση κάθε κοινωνικού κινήματος: ν’ ανοίγεται σε άλλους αγώνες και σ’ άλλες χώρες. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να γίνει ο αγώνας μας αποτελεσματικός ενάντια στις πολυεθνικές. Μ’ αυτόν τον τρόπο, στη Γένοβα έμαθα πως εργαζόμενοι της Pizza Hut από την Ισπανία και την Ελλάδα καθώς και εργαζόμενοι των McDonald’s της Αγγλία βρίσκονταν επίσης σ’ απεργία.
Μετά από τρεις ημέρες παραμονής, επιστρέψαμε μ’ ανάμεικτα συναισθήματα με πούλμαν στο Παρίσι και την εντύπωση πως είχαμε ζήσει μια εξαιρετική διεθνή συνάντηση, ακολούθησε το αίσθημα ματαίωσης για το ότι δεν προχώρησαν οι υποθέσεις μας. Η μετακίνησή μου στη Γένοβα δε μου πρόσφερε, πρακτικά, τίποτα στον αγώνα ενάντια στην Pizza Hut. Από την πλευρά μου, προτιμώ ν’ απεργώ μαζί με τους εργαζόμενους σ’ ένα εστιατόριο και να βλέπω τ’ αφεντικό να στραβομουτσουνιάζει παρά να παρελαύνω για ώρες προκειμένου να καταγγείλω άτομα τα οποία δε βρίσκονταν καν μπροστά μας. Τι ευχαρίστηση να πάρω λοιπόν; Νομίζω πως αν τέτοιου είδους συναντήσεις γίνουν πιο συστηματικές, οι κυβερνώντες θα υποχρεωθούν να εξαναγκάσουν τις επιχειρήσεις να λάβουν υπόψη τους εργαζόμενους. Αυτό ξεκίνησε άλλωστε να κάνει και η κυβέρνηση Ζοσπέν, που βρισκόταν στην εξουσία κατά τις πρώτες μεγάλες απεργίες στην ταχεία εστίαση. Ο νόμος για τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων, προτού ξηλωθεί από τους Σιράκ-Ραφαρέν, ενίσχυε το ρόλο των επιτροπών της επιχείρησης προς κοινωνικά προγράμματα και επέτρεψε χωρίς αμφιβολία σε μερικούς εργαζόμενους να μη χάσουν τη θέση τους. Βέβαια, ούτε ο Ζοσπέν ανέλαβε καμιά πρωτοβουλία ώστε να αντιμετωπίσει την επισφάλεια στην εργασία, ενώ αντίθετα τα φιλελεύθερα μέτρα, όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, πέρασαν χωρίς προβλήματα.
Γι’ αυτό το λόγο δε θέλησα να ψηφίσω Ζοσπέν στις προεδρικές εκλογές. Έδωσα αντίθετα την ψήφο μου στον Ολιβιέ Μπεζανσενό που συνάντησα αρκετές φορές στο Λεβαλλουά. Παίζει και ποδόσφαιρο σχεδόν κάθε εβδομάδα. Τον είχα δει μόλις πριν στην αντι-σύνοδο της Γένοβα, αλλά τον γνώρισα πραγματικά όταν μας βοήθησε να εισβάλλουμε στο χώρο των McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν-Ντενί κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 2001. Στη συνέχεια συνειδητοποίησα πως είχαμε κοινούς φίλους στο Λεβαλλουά εκ των οποίων ένας, συνάδελφος στο Ταχυδρομείο, είχε δουλέψει πρωτύτερα μαζί μου στην Pizza Hut. Αυτός ο κοινός φίλος είναι ο «επισφαλής» [λογοπαίγνιο με τη λέξη précaire. Εδώ ως «αδύναμος», Σ.τ.Μ.] κρίκος μεταξύ εμού και του Μπεζανσενό. Τον Μπεζανσενό τον θεωρώ έναν τύπο της ηλικίας μου που ζει στον ίδιο κόσμο με το δικό μου. Αυτός άλλωστε ήρθε να μας υποστηρίξει κατά τη διάρκεια των απεργιών, ενώ τα συνδικάτα, εκ των οποίων και η CGT, μας έλεγαν να μην πολυ-κινούμαστε γιατί η κυβέρνηση ήταν, υποτίθεται, με το μέρος μας.
Το μήνυμα πέρασε με τον Μπεζανσενό. Για πρώτη φορά στη ζωή μου πήγα σε πολιτικές συγκεντρώσεις της LCR, χωρίς ποτέ να βγάλω κάρτα. Δε συμφωνώ σ’ όλα μαζί του, αλλά έχει το προνόμιο να μιλά για την καθημερινότητά μας. Αυτό που μ’ ενοχλεί, και του το είπα, είναι πως δε είμαι ούτε κομμουνιστής ούτε τροτσκιστής. Η LCR είναι όμως η Κομμουνιστική Επαναστατική Λίγκα. Ο Τρότσκι, ο Μαρξ και όλα αυτά μου φαίνονται πολύ απομακρυσμένα από τους καθημερινούς μου αγώνες. Ο Μπεζανσενό όμως έχει καταλάβει τη σημαντικότητα του αγώνα μας. Τις περισσότερες φορές όταν τον έχουμε ανάγκη είναι διαθέσιμος. Στις αρχές του 2003 ήρθε ακόμα και να μας υποστηρίξει στο εστιατόριο της Pizza Hut στην Μπον-Νουβέλ και μας έκανε και λίγη διαφήμιση αναγγέλλοντας τις συγκεντρώσεις μας στους αγωνιστές της LCR.
Νιώθω πως βρίσκομαι πιο κοντά στην LCR απ’ ότι στη LO. Συνάντησα ωστόσο, τους δυο ευρωβουλευτές της LO, την Αρμονί Μπόντ και τη Σαντάλ Κοκίλ, και η επαφή μου μαζί τους ήταν καλή. Έχω όμως την εντύπωση πως η LO απαιτεί από τους συζητητές της να διαλέξουν στρατόπεδο: είτε είναι κανείς μαζί τους, είτε είναι εναντίον τους. Υπάρχουν άτομα που μπορείς να δεις και άλλα που δεν μπορείς να δεις. Αυτό όμως είναι αντίθετο με την ιδέα που εγώ έχω για το συνδικαλισμό και για την πολιτική. Έτσι κι αλλιώς τα στρατευμένα μέλη της LO είναι συνέχεια παρόντα. Μας έδωσαν ένα χέρι βοήθειας σε διάφορες δικές μας ενέργειες. Όσον αφορά τον Ρομπέρ Χιού, θα προτιμούσα να πω μονάχα ένα ανέκδοτο: κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας συγκάλεσε όλους τους «επισφαλείς» εργαζόμενους (όλων των νεανικών επαγγελμάτων και από την ταχεία εστίαση…) να βγάλουν μαζί του μια φωτογραφία στα Ηλύσια Πεδία που τότε τα είχαμε ονομάσει «λεωφόρο της Επισφάλειας» διότι όλες οι μεγάλες φίρμες είχαν ανοίξει εκεί κι από ένα κατάστημα. Η ενέργεια αυτή μύριζε από μακριά πολιτική καθοδήγηση κι έτσι εγώ δεν πήγα. Άλλοι όμως που πήγαν μου είπαν πως ο Ρομπέρ Χιού κατέβηκε από τ’ αμάξι του, κλικ κλακ, ανέβηκε στ’ αμάξι του… υπέροχα! Τι υψηλού επιπέδου πολιτική υπόσχεται το ΚΚΓ! Μ’ αυτόν τον τρόπο δεν πρόκειται ποτέ να ξανακερδίσουν άτομα.
Όσον αφορά τον Μαλέκ Μπουτί ενδιαφέρθηκε για το κίνημά μας όσο ήταν πρόεδρος του SOS-Ρατσισμός συμμετέχοντας στην πρώτη μεγάλη διαδήλωση της ταχείας εστίασης στο Παρίσι. Ήρθε μάλιστα να μας παρουσιαστεί λέγοντάς μας: «μπορείτε να επωφεληθείτε της παρουσίας μου». Μας βεβαίωσε πως θα μας έφερνε σ’ επαφή με τα συνδικάτα της κλασικής εστίασης, τα οποία είναι πιο ισχυρά, ώστε να μας βοηθήσουν να οργανωθούμε. Κατόπιν, μέλη του SOS-Ρατσισμός ήρθαν σ’ επαφή μαζί μας αρκετές φορές και μας προσκάλεσαν ακόμα και στη βραδιά ανάδειξης αναδόχων του SOS-Ρατσισμός σε μια μπουάτ στη διακλάδωση των Ηλυσίων Πεδίων. Ήταν η πρώτη φορά που μπράβοι μου επέτρεπαν να μπω σε μια μπουάτ του Παρισιού! Εκτός όμως από τον μπουφέ (που ήταν εξαιρετικός), δεν υπήρχε τίποτα το ενδιαφέρον. Επωφελήθηκα όμως της ευκαιρίας για να μιλήσω με την Ελιζαμπέτ Γκιγκού, που τότε ήταν υπουργός Εργασίας, ώστε να παρέμβει στην πρώτη διαδικασία απόλυσής μου. Αυτή, κάπως αφηρημένη, μας άκουγε παρουσιάζοντάς μας έναν από τους συμβούλους της. Όταν ο σύμβουλος αυτός έβγαλε την κάρτα του καταλάβαμε πως ήταν σύμβουλος… προσλήψεων! Το έγραφε δίπλα από την κάρτα του. Η δική μου προτεραιότητα όμως είναι η εργασία και όχι οι προσλήψεις!
Ξέρω πως ο Μαλέκ Μπουτί έστειλε ένα γράμμα παρέμβασης υπέρ μου κατά τη δεύτερη διαδικασία απόλυσής μου. Εν συνεχεία, στο ίδιο χρονικό διάστημα έμαθα πως το SOS-Ρατσισμός υπέγραψε συμφωνητικό συνεργασίας μ’ όλους τους μεγάλους εργοδότες ξένης ιδιοκτησίας, εκ των οποίων και τα McDonald’s, προκειμένου να διευκολύνεται η πρόσληψη νέων Αράβων! Το SOS-Ρατσισμός ανέλαβε να κάνει τη διαλογή των πιο σοβαρών βιογραφικών σημειωμάτων. Αυτό και μόνο αποδεικνύει πως δεν κατανόησαν τον αγώνα μας, ο οποίος δεν είναι κοινοτικός. Το να υπογράφεις συμφωνίες με μια τέτοια εταιρία είναι στην ουσία σα να νομιμοποιείς τις συνθήκες εργασίας εκείνες για τις οποίες παλεύω εδώ και δέκα χρόνια! Η προσέγγιση των θεμάτων που κάνουμε είναι διαφορετική. Γι’ αυτό και εξεπλάγην όταν τον Ιούνιο του 2003 μου έκανε διάφορες προσφορές για παροχή υπηρεσιών με σκοπό να δουλέψω στις τάξεις του σοσιαλιστικού κόμματος, το οποίο είχε μόλις ενταχθεί στο κεντρικό γραφείο. Δεν έδωσα όμως συνέχεια.
Από τότε που έγινα δραστήριος και αγωνιζόμενος συνδικαλιστής, δηλαδή πριν από τρία χρόνια, μπορώ να πω σε ποιο βαθμό το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχασε την επαφή με την πραγματικότητα. Ένα και μόνο παράδειγμα αρκεί. Κατά τη διάρκεια της απεργίας στα McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν-Ντενί, η τύχη το έκανε και βρισκόμασταν μια ανάσα πριν από τις εκστρατείες του Σιράκ και του Ζοσπέν. Οι σοσιαλιστές μας είχαν προσκαλέσει ακόμα και να περάσουμε από το Ατελιέ της υπαίθρου, την έδρα του υποψηφίου τους. Εγώ πήγα με συναδέλφους από το δίκτυο Stop-Précarité. Συνοδευόμασταν από τις καμαριέρες της Arcade (που βρίσκονταν σε διένεξη με τον εργοδότη τους) και μερικές εκ των οποίων φορούσαν την παραδοσιακή αφρικανική μπουμπού [Άνετη μακριά τουνίκ, παραδοσιακό αφρικανικό ένδυμα, Σ.τ.Μ.]. Έπρεπε να δείτε τα μούτρα των μπράβων του Σοσιαλιστικού κόμματος στην είσοδο του Ατελιέ της υπαίθρου που με το που τις είδαν εκστόμισαν: «Υπάρχουν κι άλλες πολλές έτσι ντυμένες;» Για μένα αυτοί οι μπράβοι του Σοσιαλιστικού κόμματος δεν αξίζουν τίποτα περισσότερο απ’ όσο οι φασίστες. Τελικά, μας υποδέχθηκε η Ελιζαμπέτ Γκιγκού, υπουργός εργασίας του Ζοσπέν, που απάντησε πλήρως σ’ όλες τις διεκδικήσεις μας. Ενόσω λοιπόν μας αράδιαζε τους αριθμούς του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, εμείς της μιλούσαμε για τις συνθήκες εργασίας των αφρικανών καμαριέρων. Βγαίνοντας από το Ατελιέ αυτό, είπαμε πως η αριστερά έχει ανάγκη από μια γερή δεξιά στα μούτρα για να ξυπνήσει. Ήμασταν λίγες μέρες πριν την 21η Απρίλη 2002 και έτσι ψήφισα Μπεζανσενό, χωρίς δεύτερη σκέψη.
Στόχος μας να διευρύνουμε τον αγώνα μας και να γίνουμε πιο ανοικτοί στους αγώνες των άλλων. Η Pizza Hut δεν αποτελεί παρά ένα μέρος του συστήματος. Το κατάλαβα την ημέρα που είδα αγωνιστές απ’ όλη την αριστερά να εισβάλλουν στα καταστήματα που βρίσκονταν σε απεργία. Εκεί συνάντησα τους ακτιβιστές του κινήματος της «εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης». Τα συνθήματα μας δεν είναι και τόσο διαφορετικά από εκείνα που τονίσθηκαν στη συγκέντρωση του περασμένου καλοκαιριού στο Λαρζάκ. Ο Ζωζέ Μπωβέ και οι δικοί του καταγγέλλουν την κωλομάσα εκείνη που εμείς σερβίρουμε στα τραπέζια!
Το κίνημα συμπάθειας που αναπτύχθηκε γύρω από τις μεγάλες απεργίες των McDonald’s και της Pizza Hut, στις αρχές του 2001, μου επέτρεψε να συναντήσω άτομα τα οποία χωρίς αμφιβολία δε θα συναντούσα ποτέ στις κουζίνες του καταστήματος διανομής μου. Μετά την απόλυσή μου είπα στο διευθυντή ανθρωπίνων πόρων: «Ευχαριστώ πολύ! Μου επιτρέψατε να συναντήσω τον Ζωζέ Μπωβέ!». Αγωνιστές απ’ ολόκληρη την αριστερά πέρασαν απ’ το εστιατόριο που βρίσκονταν σε απεργία για να μας ενθαρρύνουν. Από φοιτητές της UNEF, ανέργους από την AC!, καθηγητές από την Attac, φιλαράκια από τη CGT, αναρχικούς, αγωνιστές της LCR, μέχρι και πολιτικούς όπως ο Νοέλ Μαμέρ και ο Ολιβιέ Μπεζανσενό ή ακόμα μέλη συλλόγων, όπως ο Μαλέκ Μπουτί, νυν πρόεδρος του SOS-Ρατσισμός. Σπάνια είδαμε τόσους δημοσιογράφους να ενδιαφέρονται για εμάς. Ο Ζωζέ Μπωβέ υπέγραψε τα αιτήματά μας και έπειτα έφυγε όπως ακριβώς είχε έρθει. Με το μετρό και τους μπάτσους της Ασφάλειας να τον συνοδεύουν. Εκείνος αγωνίζεται κατά της «κωλομάσας», ενώ εμείς εκ των έσω για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Αυτή η κινητοποίηση των πολιτών και των ΜΜΕ μας ζέστανε την καρδιά. Θυμάμαι πως είχα συγκεντρώσει πάνω από 30.000 φράγκα σε μια διαδήλωση των συνταξιούχων στο Παρίσι, πράγμα που μας επέτρεψε να πληρώσουμε ένα μέρος από τις ημέρες απεργίας των εργαζομένων. Πρόκειται για αξέχαστες ημέρες δωρεάν αλληλεγγύης, όπως και η τεράστια διαδήλωση στη Γένοβα.
Ήταν τον Ιούλιο του 2001. Η πιο ογκώδης διαδήλωση της ζωής μου. Εκατοντάδες χιλιάδες άτομα είχαν έρθει στην Ιταλία για να θυμίσουν στους G8, που ενώνει τους κυβερνήτες των οκτώ πιο πλούσιων χωρών του πλανήτη, ότι πρέπει να ξαναβάλουν τον άνθρωπο στην καρδιά του οικονομικού συστήματος. Ακριβώς ό,τι υπερασπίζομαι και εγώ ο ίδιος τα τελευταία δέκα χρόνια στην Pizza Hut. Οι τέσσερις εκπρόσωποι της συλλογικότητας CGT-ταχείας εστίασης (Disney, McDonald’s, Quick, Pizza Hut) προσκλήθηκαν στη Γένοβα από τη συλλογικότητα Vamos, που πρόσκειται στην Attac. Για τη μαχόμενη αριστερά, ο αγώνας μας ενάντια στους γίγαντες της ταχείας εστίασης έγινε το σύμβολο της μάχης ενάντια στην αγορά, την παγκοσμιοποίηση και την επισφάλεια. Αν και αυτή η συνένωση μεταξύ τόσο διαφορετικών μεταξύ τους οργανώσεων της αριστεράς δεν πολυάρεσε στην «από τα πάνω» CGT, αποφασίσαμε να μην αρνηθούμε στο πεδίο της μάχης την παραμικρή πρόσκληση, πρόσκληση που θα μπορούσε εξάλλου να ωφελήσει τη δημοτικότητα του κινήματός μας. Εξου και η παρουσία μας στη Γένοβα. Συμβολικά ίσως, οι «διανοούμενοι» του κινήματος της «εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης», επιθυμούσαν να είναι παρόντες οι επισφαλείς εργαζόμενοι στην αντι-σύνοδο των G8. Οι νέοι απεργοί των McDonald’s και της Pizza Hut προσκλήθηκαν γιατί οι οργανώσεις θεωρούσαν πως πρόκειται για μάχιμους εργαζόμενους στις πορείες. Ταξίδεψαν στη Γένοβα ακόμα και εργαζόμενοι από την Danone, που αντιμετώπιζαν το πρόβλημα κλεισίματος των εργοστασίων της φίρμας, τα οποία μάλιστα δεν ήταν καν ελλειμματικά.
Τους ακτιβιστές του κινήματος της «εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης» καταρχήν τους παρατήρησα. Πήγα στις συγκεντρώσεις τους, αλλά σ’ αυτές δε μιλούσα και πολύ. Αυτό ήταν κάτι διαφορετικό για μένα σε σχέση με τις συζητήσεις μπροστά σε εστιατόρια που βρίσκονταν σ’ απεργία. Είναι αλήθεια πως δεν έχουμε ακριβώς το ίδιο προφίλ. Επειδή όμως ποτέ δεν προχωράω με το κεφάλι σκυμμένο –ακόμα και μπροστά σε ανθρώπους που διατίθενται ευνοϊκά στον αγώνα μας– κάθισα να δω πώς λειτουργούσαν. Ανακάλυψα λοιπόν ένα χώρο που δε γνώριζα πριν. Υπάρχουν για παράδειγμα ανάμεσα σ’ αυτούς πολλοί παλιοί αγωνιστές που μου μιλούσαν για σταλινικούς, για τροτσκιστές, για διαμάχες μεταξύ της LO και της LCR. Σ’ αυτούς τους χώρους υπάρχουν πολύ λίγοι Μαύροι, Άραβες ή παιδιά εργατών, όπως κι εγώ, και αντίθετα πολλοί καθηγητές και φοιτητές. Αυτοί μου έδωσαν την ευκαιρία να δω πιο μακριά από την Pizza Hut και να ενδιαφερθώ για γενικότερα ζητήματα. Αυτοί θέλουν να μας βοηθήσουν. Έτσι, προσπαθώντας να καταλάβω, κατάφερα να διευρύνω τους ορίζοντές μου. Πρώτο δίδαγμα: οι συνθήκες εργασίας στην ταχεία εστίαση δεν είναι παρά ένα μέρος του προβλήματος που έχει δημιουργηθεί από τον καπιταλισμό, μέρος όμως με ιδιαίτερα συμβολική σημασία. «Πρόκειται για το νέο είδος εργασίας σε αλυσίδα παραγωγής» μου είπε ένα στρατευμένο μέλος της Attac και είχε αναμφίβολα δίκιο.
Στο πούλμαν που μας πήγε στην Ιταλία η ποικιλία των επιβατών αντανακλούσε αυτό το ανακάτεμα επιτυχημένων αγώνων του κινήματος για μια εναλλακτική παγκοσμιοποίηση. Μαζί με τα υπόλοιπα τρία μέλη της συλλογικότητας ταχείας Εστίασης καθίσαμε δίπλα-δίπλα με στρατευμένα μέλη της LCR, με τα Πράσινα μέλη της Attac και με αναρχικές οργανώσεις. Η επιτροπή υποδοχής στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων: στα ιταλικά σύνορα τα Ματ μας κατέβασαν από το πούλμαν για να μας ψάξουν. Παραδόξως όμως δεν έψαξαν παρά μόνο τις γυναίκες. Με δεδομένο πως «όλοι ήμασταν ντυμένοι με τον ίδιο τρόπο», καταλάβαμε από τη συμπεριφορά των αστυνομικών, πως τους ήταν δύσκολο να ξεχωρίσουν ποιοι ανάμεσά μας ήταν οι ταραξίες. Αχ, αυτή η αστυνομική επιδεξιότητα…
Με σκοπό να μας περιποιηθούν στην υποδοχή, μας κατέβασαν εκ νέου στην άλλη πλευρά των συνόρων. Όταν οι ιταλοί αστυνομικοί άνοιξαν το πορτ-μπαγκάζ ένα ολόκληρο τσούρμο από κάμερες έσπευσε να τραβήξει το εσωτερικό. Ποτέ μου δεν είχα δει τόσους δημοσιογράφους. Έδειχναν απογοητευμένοι που δεν ήρθαν αντιμέτωποι με βάρβαρους και ταραξίες. Μπορώ να βεβαιώσω πως η τεράστια πλειοψηφία των ατόμων που ήταν παρόντα ήθελαν απλά και μόνο να ζητήσουν λίγη ανθρωπιά μέσα στην καπιταλιστική μηχανή και όχι να τη σπάσουν. Είναι πιο εύκολο όμως να περάσει στην τηλεόραση μια βιτρίνα που θρυμματίζεται από το λόγο ενός διαδηλωτή. Μείναμε σε ένα «χωριό» που είχε φτιαχτεί από τους ακτιβιστές του κινήματος της εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης. Τα τεράστια όμως αντίσκηνά μας γρήγορα αποδείχτηκαν αναποτελεσματικά απέναντι σε μια περαστική μπόρα. Κοιμηθήκαμε στην πραγματικότητα με τα πόδια μες το νερό. Πρέπει να ειπωθεί πως κανένας δεν περίμενε τόσο κόσμο στη Γένοβα εν μέσω Ιουλίου. Ακόμα και εγώ παρασύρθηκα απ’ αυτή την κατάσταση μέθης που επικρατούσε στο χώρο της κατασκήνωσης. Δεν ήξερα στ’ αλήθεια ούτε προς τα πού να πάω και αφηνόμουν να μ’ οδηγούν τα παιδιά της Attac. Υπήρχαν φόρουμ, συζητήσεις, αλλά από ατολμία, αν μη τι άλλο, δε συμμετείχα. Νιώθω άνετα με μερικές δεκάδες απεργούς που γνωρίζω καλά, αλλά χάνω τις δυνάμεις μου μπροστά σ’ ένα τεράστιο κοινό. Πριν μερικά χρόνια δε μιλούσα καθόλου. Η Γένοβα λοιπόν, ήταν πρώτα απ’ όλα για μένα ένα γεγονός προς παρατήρηση και προσωπική ωφέλεια, μιας και έμαθα, άκουσα και είδα πολλά. Ενώ έκανα μια ήσυχη βόλτα ανάμεσα στ’ αντίσκηνα, έπεσα πάνω σ’ έναν παλιό συνάδελφο από την Pizza Hut που εδώ και μερικά χρόνια είχε παραιτηθεί! Άλλη καλή ανάμνηση; Δεδομένου πως όλα τα καταστήματα είχαν κατεβασμένα ρολά ήταν πολύ εξυπηρετική η διανομή του ψωμιού, του τυριού και των μήλων που προσέφερε ο Μανού Τσάο, που έδωσε μια συναυλία λίγο πριν την άφιξή μας.
Η πρώτη διαδήλωση, εκείνη της Παρασκευής, ήταν και η πιο εξτρεμιστική. Οι αναρχικοί και οι αυτόνομοι είχαν αποφασίσει να πατήσουν την «κόκκινη ζώνη» στην οποία είχαν οχυρωθεί οι κυβερνώντες. Είδαμε την πορεία να περνά από μακριά. Το ίδιο βράδυ το νέο διαδόθηκε αστραπιαία σ’ όλες τις κατασκηνώσεις: οι ιταλοί καραμπινιέροι μόλις είχαν σκοτώσει, πυροβολώντας εξ’ επαφής, τον αυτόνομο ιταλό διαδηλωτή Κάρλο Τζουλιάνι. Εξου και η απίστευτη ένταση τη στιγμή της γιγαντιαίας διαδήλωσης του Σαββάτου που είχε διοργανωθεί απ’ τα μεγάλα ιταλικά συνδικάτα. Αισθανόμασταν το φόβο και των δυο πλευρών. Κάθε αστυνομικός γινόταν στόχος για τους διαδηλωτές, ενώ με το που έβγαινε εκτός πορείας ένας αγωνιστής συλλαμβάνονταν. Η φήμη που είχε διαδοθεί ήταν πως ένα οπλισμένο παιδί παρεισέφρησε μέσα στην πορεία για ν’ αποδώσει δικαιοσύνη για τον Κάρλο Τζουλιάνι. Οι δυνάμεις της τάξης αναγκάστηκαν ακόμα και να κόψουν την πορεία στα δυο ώστε να φιλτράρουν τους διαδηλωτές. Με τον παραμικρό συναγερμό τα παιδιά από την Attac, μας έλεγαν να ξαπλώσουμε, αλά peace and love, αλλά εγώ δεν ξάπλωσα γιατί δεν είχα καμιά διάθεση να ποδοπατηθώ από καμιά έφοδο των ιταλικών Ματ.
Καθώς είχαμε φτάσει αργοπορημένα στην πορεία, ακολουθήσαμε την πορεία της Επαναστατικής Κομμουνιστικής Νεολαίας (JCR) που παρέλαυνε τελευταία, αν και όχι πολύ μακριά από τους Ιταλούς Tutti Bianchi, που φορούσαν άσπρες μπλούζες για να δηλώσουν πως είναι αλληλέγγυοι των «αόρατων» και των κατατρεγμένων. Υπήρχε πολύς κόσμος, εκατοντάδες χιλιάδες άτομα όλων των εθνικοτήτων. Συνάντησα, ασφαλώς, Ιταλούς, καθώς όμως και Έλληνες, Άγγλους, Ρουμάνους… Ό,τι έπρεπε για την ανύψωση του ηθικού. Αυτό αποδεικνύει πως δεν παλεύει ο καθένας μόνος του στη γωνιά του. Όταν πρέπει ν’ αντλήσουμε ενέργεια προκειμένου να ξεσηκώσουμε τους εργαζόμενους στην Pizza Hut του προαστίου του Παρισιού να κάνουν στάση εργασίας ξανασκεφτόμαστε συνεχώς τη Γένοβα έστω κι αν βρισκόμαστε τόσο μακριά της.
Η κοσμοσυρροή ήταν εντυπωσιακή, γι’ αυτό και δεν έπρεπε να βιάζεται κανείς! Ο ρυθμός της πορείας: ένα βήμα εμπρός, δυο βήματα πίσω. Τ’ ασθενοφόρα διέσχιζαν συνεχώς πάνω-κάτω την πορεία. Το αστείο στην ατμόσφαιρα ήταν η ύπαρξη αγωνιστών με φουλάρι στο πρόσωπο, που είχαν δέσει μια ζώνη από πλαστικά μπουκάλια γύρω τους με σκοπό ν’ αποκρούουν τα χτυπήματα απ’ τα κλομπ, κάτι δηλαδή σαν αλεξίσφαιρο γιλέκο. Άλλοι πάλι είχαν ολόκληρη προστασία από πλεξιγκλάς ή κράνη μοτοσικλέτας. Το μεγάλο τους στοίχημα ήταν να φτάσουν μέχρι το μέτωπο, να περάσουν την «κόκκινη γραμμή» πίσω από την οποία ήταν ταμπουρωμένοι οι επίσημοι της συνόδου των G8. Δε βρίσκω και πολύ προκλητικό το να πατήσεις την κόκκινη γραμμή και θεωρώ άχρηστο να προκαλέσεις τις ομάδες των Ματ που δε θέλουν και πολύ για να εξαντλήσουν όλη τους την επιθετικότητα. Οι ιταλοί αστυνομικοί δεν αστειεύονταν. Άφησαν τα παιδιά να διασκεδάσουν μερικές ώρες ανεβαίνοντας και κατεβαίνοντας την πορεία ώστε κατόπιν να διαλυθούν μέσα στις άλλες μη βίαιες πορείες. Έπειτα πέρασαν στη δράση: με κανόνια μεγάλης ισχύος με νερό και μια δόση από δακρυγόνο ζελέ που κόλλαγε στο δέρμα ξεμπέρδεψαν πολύ γρήγορα. Εμείς στην ουρά της πορείας είδαμε με τη μια όλο τον κόσμο να οπισθοχωρεί. Καταλάβαμε ότι τα πράγματα άρχιζαν να εκφυλίζονται. Ευτυχώς όμως δεν υπήρξε άλλος νεκρός.
Παρά το ιδιαίτερο κλίμα, ήμουν χαρούμενος που βρέθηκα εκεί εκδηλώνοντας την αγανάκτησή μου με άλλα άτομα που δε γνώριζα. Είναι σημαντικό να διεθνοποιούνται οι αγώνες. Στην ταχεία εστίαση τ’ αφεντικά και οι εργαζόμενοι μπορεί να είναι Γάλλοι, Άγγλοι ή Ιταλοί, τα κεφάλαια όμως είναι αμερικάνικα. Το μοντέλο επίσης είναι το ίδιο παντού και σ’ όλο τον κόσμο. Το να πάει λοιπόν κανείς στη Γένοβα σήμαινε μια συνέχεια στις κινητοποιήσεις μας, διότι το να μπλοκάρεις ένα εστιατόριο της γειτονιάς μια φορά στα δέκα χρόνια, στο επίπεδο των αφεντικών δε σημαίνει και τίποτα το σπουδαίο. Το να πολλαπλασιαστούν όμως οι επαφές, όπως κάναμε στη Γένοβα, είναι ζωτικής σημασίας σε μια συνδικαλιστική μάχη. Αυτή θα πρέπει να είναι και η βάση κάθε κοινωνικού κινήματος: ν’ ανοίγεται σε άλλους αγώνες και σ’ άλλες χώρες. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να γίνει ο αγώνας μας αποτελεσματικός ενάντια στις πολυεθνικές. Μ’ αυτόν τον τρόπο, στη Γένοβα έμαθα πως εργαζόμενοι της Pizza Hut από την Ισπανία και την Ελλάδα καθώς και εργαζόμενοι των McDonald’s της Αγγλία βρίσκονταν επίσης σ’ απεργία.
Μετά από τρεις ημέρες παραμονής, επιστρέψαμε μ’ ανάμεικτα συναισθήματα με πούλμαν στο Παρίσι και την εντύπωση πως είχαμε ζήσει μια εξαιρετική διεθνή συνάντηση, ακολούθησε το αίσθημα ματαίωσης για το ότι δεν προχώρησαν οι υποθέσεις μας. Η μετακίνησή μου στη Γένοβα δε μου πρόσφερε, πρακτικά, τίποτα στον αγώνα ενάντια στην Pizza Hut. Από την πλευρά μου, προτιμώ ν’ απεργώ μαζί με τους εργαζόμενους σ’ ένα εστιατόριο και να βλέπω τ’ αφεντικό να στραβομουτσουνιάζει παρά να παρελαύνω για ώρες προκειμένου να καταγγείλω άτομα τα οποία δε βρίσκονταν καν μπροστά μας. Τι ευχαρίστηση να πάρω λοιπόν; Νομίζω πως αν τέτοιου είδους συναντήσεις γίνουν πιο συστηματικές, οι κυβερνώντες θα υποχρεωθούν να εξαναγκάσουν τις επιχειρήσεις να λάβουν υπόψη τους εργαζόμενους. Αυτό ξεκίνησε άλλωστε να κάνει και η κυβέρνηση Ζοσπέν, που βρισκόταν στην εξουσία κατά τις πρώτες μεγάλες απεργίες στην ταχεία εστίαση. Ο νόμος για τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων, προτού ξηλωθεί από τους Σιράκ-Ραφαρέν, ενίσχυε το ρόλο των επιτροπών της επιχείρησης προς κοινωνικά προγράμματα και επέτρεψε χωρίς αμφιβολία σε μερικούς εργαζόμενους να μη χάσουν τη θέση τους. Βέβαια, ούτε ο Ζοσπέν ανέλαβε καμιά πρωτοβουλία ώστε να αντιμετωπίσει την επισφάλεια στην εργασία, ενώ αντίθετα τα φιλελεύθερα μέτρα, όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, πέρασαν χωρίς προβλήματα.
Γι’ αυτό το λόγο δε θέλησα να ψηφίσω Ζοσπέν στις προεδρικές εκλογές. Έδωσα αντίθετα την ψήφο μου στον Ολιβιέ Μπεζανσενό που συνάντησα αρκετές φορές στο Λεβαλλουά. Παίζει και ποδόσφαιρο σχεδόν κάθε εβδομάδα. Τον είχα δει μόλις πριν στην αντι-σύνοδο της Γένοβα, αλλά τον γνώρισα πραγματικά όταν μας βοήθησε να εισβάλλουμε στο χώρο των McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν-Ντενί κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 2001. Στη συνέχεια συνειδητοποίησα πως είχαμε κοινούς φίλους στο Λεβαλλουά εκ των οποίων ένας, συνάδελφος στο Ταχυδρομείο, είχε δουλέψει πρωτύτερα μαζί μου στην Pizza Hut. Αυτός ο κοινός φίλος είναι ο «επισφαλής» [λογοπαίγνιο με τη λέξη précaire. Εδώ ως «αδύναμος», Σ.τ.Μ.] κρίκος μεταξύ εμού και του Μπεζανσενό. Τον Μπεζανσενό τον θεωρώ έναν τύπο της ηλικίας μου που ζει στον ίδιο κόσμο με το δικό μου. Αυτός άλλωστε ήρθε να μας υποστηρίξει κατά τη διάρκεια των απεργιών, ενώ τα συνδικάτα, εκ των οποίων και η CGT, μας έλεγαν να μην πολυ-κινούμαστε γιατί η κυβέρνηση ήταν, υποτίθεται, με το μέρος μας.
Το μήνυμα πέρασε με τον Μπεζανσενό. Για πρώτη φορά στη ζωή μου πήγα σε πολιτικές συγκεντρώσεις της LCR, χωρίς ποτέ να βγάλω κάρτα. Δε συμφωνώ σ’ όλα μαζί του, αλλά έχει το προνόμιο να μιλά για την καθημερινότητά μας. Αυτό που μ’ ενοχλεί, και του το είπα, είναι πως δε είμαι ούτε κομμουνιστής ούτε τροτσκιστής. Η LCR είναι όμως η Κομμουνιστική Επαναστατική Λίγκα. Ο Τρότσκι, ο Μαρξ και όλα αυτά μου φαίνονται πολύ απομακρυσμένα από τους καθημερινούς μου αγώνες. Ο Μπεζανσενό όμως έχει καταλάβει τη σημαντικότητα του αγώνα μας. Τις περισσότερες φορές όταν τον έχουμε ανάγκη είναι διαθέσιμος. Στις αρχές του 2003 ήρθε ακόμα και να μας υποστηρίξει στο εστιατόριο της Pizza Hut στην Μπον-Νουβέλ και μας έκανε και λίγη διαφήμιση αναγγέλλοντας τις συγκεντρώσεις μας στους αγωνιστές της LCR.
Νιώθω πως βρίσκομαι πιο κοντά στην LCR απ’ ότι στη LO. Συνάντησα ωστόσο, τους δυο ευρωβουλευτές της LO, την Αρμονί Μπόντ και τη Σαντάλ Κοκίλ, και η επαφή μου μαζί τους ήταν καλή. Έχω όμως την εντύπωση πως η LO απαιτεί από τους συζητητές της να διαλέξουν στρατόπεδο: είτε είναι κανείς μαζί τους, είτε είναι εναντίον τους. Υπάρχουν άτομα που μπορείς να δεις και άλλα που δεν μπορείς να δεις. Αυτό όμως είναι αντίθετο με την ιδέα που εγώ έχω για το συνδικαλισμό και για την πολιτική. Έτσι κι αλλιώς τα στρατευμένα μέλη της LO είναι συνέχεια παρόντα. Μας έδωσαν ένα χέρι βοήθειας σε διάφορες δικές μας ενέργειες. Όσον αφορά τον Ρομπέρ Χιού, θα προτιμούσα να πω μονάχα ένα ανέκδοτο: κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας συγκάλεσε όλους τους «επισφαλείς» εργαζόμενους (όλων των νεανικών επαγγελμάτων και από την ταχεία εστίαση…) να βγάλουν μαζί του μια φωτογραφία στα Ηλύσια Πεδία που τότε τα είχαμε ονομάσει «λεωφόρο της Επισφάλειας» διότι όλες οι μεγάλες φίρμες είχαν ανοίξει εκεί κι από ένα κατάστημα. Η ενέργεια αυτή μύριζε από μακριά πολιτική καθοδήγηση κι έτσι εγώ δεν πήγα. Άλλοι όμως που πήγαν μου είπαν πως ο Ρομπέρ Χιού κατέβηκε από τ’ αμάξι του, κλικ κλακ, ανέβηκε στ’ αμάξι του… υπέροχα! Τι υψηλού επιπέδου πολιτική υπόσχεται το ΚΚΓ! Μ’ αυτόν τον τρόπο δεν πρόκειται ποτέ να ξανακερδίσουν άτομα.
Όσον αφορά τον Μαλέκ Μπουτί ενδιαφέρθηκε για το κίνημά μας όσο ήταν πρόεδρος του SOS-Ρατσισμός συμμετέχοντας στην πρώτη μεγάλη διαδήλωση της ταχείας εστίασης στο Παρίσι. Ήρθε μάλιστα να μας παρουσιαστεί λέγοντάς μας: «μπορείτε να επωφεληθείτε της παρουσίας μου». Μας βεβαίωσε πως θα μας έφερνε σ’ επαφή με τα συνδικάτα της κλασικής εστίασης, τα οποία είναι πιο ισχυρά, ώστε να μας βοηθήσουν να οργανωθούμε. Κατόπιν, μέλη του SOS-Ρατσισμός ήρθαν σ’ επαφή μαζί μας αρκετές φορές και μας προσκάλεσαν ακόμα και στη βραδιά ανάδειξης αναδόχων του SOS-Ρατσισμός σε μια μπουάτ στη διακλάδωση των Ηλυσίων Πεδίων. Ήταν η πρώτη φορά που μπράβοι μου επέτρεπαν να μπω σε μια μπουάτ του Παρισιού! Εκτός όμως από τον μπουφέ (που ήταν εξαιρετικός), δεν υπήρχε τίποτα το ενδιαφέρον. Επωφελήθηκα όμως της ευκαιρίας για να μιλήσω με την Ελιζαμπέτ Γκιγκού, που τότε ήταν υπουργός Εργασίας, ώστε να παρέμβει στην πρώτη διαδικασία απόλυσής μου. Αυτή, κάπως αφηρημένη, μας άκουγε παρουσιάζοντάς μας έναν από τους συμβούλους της. Όταν ο σύμβουλος αυτός έβγαλε την κάρτα του καταλάβαμε πως ήταν σύμβουλος… προσλήψεων! Το έγραφε δίπλα από την κάρτα του. Η δική μου προτεραιότητα όμως είναι η εργασία και όχι οι προσλήψεις!
Ξέρω πως ο Μαλέκ Μπουτί έστειλε ένα γράμμα παρέμβασης υπέρ μου κατά τη δεύτερη διαδικασία απόλυσής μου. Εν συνεχεία, στο ίδιο χρονικό διάστημα έμαθα πως το SOS-Ρατσισμός υπέγραψε συμφωνητικό συνεργασίας μ’ όλους τους μεγάλους εργοδότες ξένης ιδιοκτησίας, εκ των οποίων και τα McDonald’s, προκειμένου να διευκολύνεται η πρόσληψη νέων Αράβων! Το SOS-Ρατσισμός ανέλαβε να κάνει τη διαλογή των πιο σοβαρών βιογραφικών σημειωμάτων. Αυτό και μόνο αποδεικνύει πως δεν κατανόησαν τον αγώνα μας, ο οποίος δεν είναι κοινοτικός. Το να υπογράφεις συμφωνίες με μια τέτοια εταιρία είναι στην ουσία σα να νομιμοποιείς τις συνθήκες εργασίας εκείνες για τις οποίες παλεύω εδώ και δέκα χρόνια! Η προσέγγιση των θεμάτων που κάνουμε είναι διαφορετική. Γι’ αυτό και εξεπλάγην όταν τον Ιούνιο του 2003 μου έκανε διάφορες προσφορές για παροχή υπηρεσιών με σκοπό να δουλέψω στις τάξεις του σοσιαλιστικού κόμματος, το οποίο είχε μόλις ενταχθεί στο κεντρικό γραφείο. Δεν έδωσα όμως συνέχεια.
Από τότε που έγινα δραστήριος και αγωνιζόμενος συνδικαλιστής, δηλαδή πριν από τρία χρόνια, μπορώ να πω σε ποιο βαθμό το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχασε την επαφή με την πραγματικότητα. Ένα και μόνο παράδειγμα αρκεί. Κατά τη διάρκεια της απεργίας στα McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν-Ντενί, η τύχη το έκανε και βρισκόμασταν μια ανάσα πριν από τις εκστρατείες του Σιράκ και του Ζοσπέν. Οι σοσιαλιστές μας είχαν προσκαλέσει ακόμα και να περάσουμε από το Ατελιέ της υπαίθρου, την έδρα του υποψηφίου τους. Εγώ πήγα με συναδέλφους από το δίκτυο Stop-Précarité. Συνοδευόμασταν από τις καμαριέρες της Arcade (που βρίσκονταν σε διένεξη με τον εργοδότη τους) και μερικές εκ των οποίων φορούσαν την παραδοσιακή αφρικανική μπουμπού [Άνετη μακριά τουνίκ, παραδοσιακό αφρικανικό ένδυμα, Σ.τ.Μ.]. Έπρεπε να δείτε τα μούτρα των μπράβων του Σοσιαλιστικού κόμματος στην είσοδο του Ατελιέ της υπαίθρου που με το που τις είδαν εκστόμισαν: «Υπάρχουν κι άλλες πολλές έτσι ντυμένες;» Για μένα αυτοί οι μπράβοι του Σοσιαλιστικού κόμματος δεν αξίζουν τίποτα περισσότερο απ’ όσο οι φασίστες. Τελικά, μας υποδέχθηκε η Ελιζαμπέτ Γκιγκού, υπουργός εργασίας του Ζοσπέν, που απάντησε πλήρως σ’ όλες τις διεκδικήσεις μας. Ενόσω λοιπόν μας αράδιαζε τους αριθμούς του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, εμείς της μιλούσαμε για τις συνθήκες εργασίας των αφρικανών καμαριέρων. Βγαίνοντας από το Ατελιέ αυτό, είπαμε πως η αριστερά έχει ανάγκη από μια γερή δεξιά στα μούτρα για να ξυπνήσει. Ήμασταν λίγες μέρες πριν την 21η Απρίλη 2002 και έτσι ψήφισα Μπεζανσενό, χωρίς δεύτερη σκέψη.
