5. Στου Μίκυ
Βάλτε τ’ αυτιά του Μίκυ σ’ έναν διανομέα της Pizza Hut και να ’στε στη EuroDisneyland. Το εργατικό δυναμικό της EuroDisneyland είναι το ίδιο με αυτό της Pizza Hut και αποτελείται, κατά το μεγαλύτερο μέρος του, από νέους που προέρχονται από τα προάστια του Παρισιού και οι οποίοι πηγαίνουν στην Disney όταν η Pizza Hut και τα McDonald’s της γειτονιάς δεν προσλαμβάνουν πια άλλους. Το μειονέκτημα του να δουλεύεις στην Disney είναι η απόσταση. Όταν ερχόμαστε από το Ω-ντε-Σαιν όπως εγώ και οι φίλοι μου πρέπει να υπολογίζουμε το λιγότερο μιάμιση ώρα για να πάμε στη Μαρν-λα-Βαλέ. Πρέπει να σ’ αρέσει ο προαστιακός (RER) για να περνάς τρεις ώρες στις συγκοινωνίες προκειμένου να δουλέψεις λίγες ώρες την ημέρα ή, τέλος πάντων, να μην έχεις άλλη επιλογή.
Ο Καρίμ, ο καλύτερός μου φίλος, δεν είχε άλλη επιλογή. Το 1994 το γραφείο προσωρινής εργασίας του Λεβαλλουά του πρότεινε μια θέση στου Μίκυ. Εκείνος δέχθηκε μιας και δεν κατάφερνε να βρει άλλη πιο κοντινή δουλειά. Δεν ξέρω αν το μετανιώνει τώρα, αλλά είμαι σίγουρος πως η διεύθυνση της Disney έχει μετανιώσει την ώρα και τη στιγμή που προσέλαβε τον Καρίμ. Με τον Καρίμ μοιραζόμαστε το ίδιο ελάττωμα: δεν υποτασσόμαστε εύκολα στις διαταγές των μικρο-αφεντικών. Το πάρκο όμως της Μαρν-λα-Βαλέ αποτελεί το βασίλειο των αφεντικών, μικρών και μεγάλων, τα οποία διαφεντεύουν πάνω από 10.000 επισφαλείς εργαζόμενους.
Ο Καρίμ, κάπως μικρόσωμος (όπως κι εγώ), λίγο μυώδης και διόλου ηλίθιος μπήκε στην EuroDisney ένα χρόνο μετά από την άφιξή μου στην Pizza Hut. Μέναμε στην ίδια γειτονιά στο Λεβαλλουά, αλλά δεν πολυβλεπόμασταν, έως ότου βέβαια έπεσε ο ένας πάνω στον άλλο και αρχίσαμε να διηγούμαστε τις αμοιβαίες μας εμπειρίες. Καταλάβαμε γρήγορα ότι είχαμε πέσει πάνω στον ίδιο τύπο μάνατζμεντ και πως είχαμε τις ίδιες ιδέες για να καταφέρουμε να πετύχουμε καλύτερες συνθήκες εργασίας. Από κει κι έπειτα δεν αποχωριστήκαμε. Με βοήθησε αναρίθμητες φορές στις απεργίες στην Pizza Hut και εγώ ταξίδευα έως τη EuroDisney όταν μ’ είχε ανάγκη.
Ο Καρίμ λοιπόν γνώρισε τη EuroDisney κατά τη διάρκεια μιας προσωρινής θέσης εργασίας. Σύμφωνα με το συμβόλαιό του είχε προσληφθεί ως… «καμαριέρα»! Η διεύθυνση του πάρκου, που προσπαθεί απόλυτα να κάνει κατανοητό πως δουλεύει με αμερικάνικο στυλ, αυτό το ονομάζει ένα (ή μια) housekeeping. Στην πραγματικότητα, ο Καρίμ απασχολούνταν για να φτιάχνει τα κρεβάτια και να καθαρίζει τα δωμάτια ενός από τα ξενοδοχεία της EuroDisney, του Sequoia Lodge. Ο Καρίμ είναι τυχερός γιατί δεν έχει ούτε μούσι, ούτε μακριά μαλλιά, ούτε σκουλαρίκια. Η εμφάνισή του κολλάει περίπου με το περίφημο «Disney look» κι έτσι δεν έπρεπε να κάνει μεγάλη προσπάθεια για να μπορέσει να ταιριάξει με τους κανόνες ομορφιάς της επιχείρησης.
Οι περισσότερες καμαριέρες ήταν προσωρινές και δεν τολμούσαν να διαμαρτυρηθούν για τον τρόπο με τον οποίο τις μεταχειρίζονταν. Είχαν να συγυρίσουν 20 δωμάτια μέσα σε λίγες μόλις ώρες και τίποτε άλλο. Σε περίπτωση δε διαμαρτυρίας τους για τους ρυθμούς της δουλειάς, η Disney καλούσε την εταιρία προσφοράς προσωρινής εργασίας και δεν ανανέωνε τα συμβόλαιά τους. Η προσωρινής διάρκειας εργασία είναι κάτι απλό: πρόκειται για μια αγορά πολύ ευέλικτη που επιτρέπει να κάνει κανείς τα πάντα και ο,τιναναι με τους εργαζόμενους. Το όνειρο δηλαδή των κάθε λογής αφεντικών.
Μετά το πέρας μερικών μηνών η Disney πρότεινε στον Καρίμ μια σύμβαση ορισμένου χρόνου για τρεις μήνες, όχι παραπάνω, ως καθαριστής στο πάρκο-ατραξιόν. Στη γλώσσα Disney είναι ένα «πάρκο υποστήριξης». Ένα καθαρό όνομα για μια βρώμικη δουλειά. Στην πραγματικότητα, όλη τη μέρα μάζευε τ’ αποτσίγαρα από τους διαδρόμους του πάρκου. Μέσα στην ατυχία του όμως στάθηκε τυχερός. Την πρώτη μέρα εργασίας του έπεσε πάνω σε μια σκληρή απεργία της CGT γιατί, σ’ αντίθεση με την Pizza Hut, η Disney ήταν υποχρεωμένη ν’ αναγνωρίσει την CGT με το άνοιγμα του πάρκου. Εξαιτίας αυτής της απεργίας τ’ απορρίμματα είχαν συγκεντρωθεί σε μια γωνιά, κρυμμένα πίσω από μια ατραξιόν. Ο διευθυντής πήγε αμέσως να δει τον Καρίμ: «Εσύ ο καινούργιος θα μου τα καθαρίσεις αυτά». Η κοπέλα από τη CGT μπήκε στη μέση: «Μην τον αγγίζεις!» Ο Καρίμ γρήγορα διάλεξε το στρατόπεδό του και δεν το κούνησε. Ήταν πανευτυχής που δεν ήταν μόνος απέναντι στο μάνατζερ. Πρώτη μέρα, πρώτη απεργία. Και πρώτη επιτυχία. Μετά από μερικές ημέρες μπλοκαρίσματος τα συνδικάτα διαπραγματεύτηκαν ένα πριμ 1.000 φράγκων για τη νυχτερινή εργασία, η οποία μέχρι τότε ήταν κακοπληρωμένη.
Ο Καρίμ είχε μια σύμβαση ακόμα πιο χάλια από τη δική μου: δεκαέξι ώρες την εβδομάδα κατανεμημένες σε Σάββατα και Κυριακές, μέρες πολυκοσμίας στην EuroDisney. Όσο για το μισθό; Λιγότερα από 1.800 φράγκα το μήνα, καθαρά. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας είχε βρει μια άλλη εργασία πλήρους απασχόλησης. Ήταν κλειδαράς στο γιαπί της βιβλιοθήκης Φρανσουά Μιτεράν. Αυτή η εργασία παράλογου χρόνου κράτησε έξι μήνες. Ήταν τελείως πτώμα. Όταν λοιπόν η Disney του πρότεινε μια σύμβαση αορίστου χρόνου, πάντα μερικής απασχόλησης και με τον ίδιο μισθό, δέχθηκε. Ο Καρίμ έγινε γκαρσόνι στη σάλα στο self-service σ’ ένα ξενοδοχείο του πάρκου για το πρωινό από τις 7 έως τις 15:00. Ο μάνατζερ είχε ανάγκη από ένα αρκετά γεροδεμένο γκαρσόνι για να μαζεύει διαρκώς τα θερμός με τον καφέ, το τσάι και τη σοκολάτα. Εκτός από τον υπουργικό του μισθό, που ήδη προαναφέραμε, είχε επίσης δικαίωμα για δωρεάν είσοδο της οικογένειάς του στο πάρκο. Τι χλιδή!
Έχοντας λοιπόν υπάρξει καμαριέρα και καθαριστής αποτσίγαρων, ο Καρίμ έκανε την είσοδό του στο θαυμαστό κόσμο της ταχείας εστίασης, στον οποίο εξασκούμουν ήδη περισσότερο από ένα χρόνο.
Την ημέρα της πρόσληψής του με σύμβαση αορίστου χρόνου η Disney σίγουρα δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι είχε υπογράψει σύμβαση μ’ ένα αγύριστο κεφάλι που δε θα το έβαζε καθόλου κάτω μπροστά στις δυσκολίες του Σαββατοκύριακου. Τους έκανε να πληρώνουν το λάθος τους επί εφτά χρόνια, μέχρι την απόλυσή του το 2002.
Από την πλευρά μας, στο Λεβαλλουά εμείς συνεχίζαμε να καταγράφουμε όλα τα κοινά σημεία μεταξύ της Disney και της Pizza Hut: οι ρυθμοί εργασίας, ο τρόπος με τον οποίο μας μιλούν οι μάνατζερς, η λατρεία του κέρδους, οι καταχρηστικές απολύσεις… Εκείνος όπως κι εγώ βλέπαμε αγόρια που δούλευαν σκληρά και που, κυρίως, δεν είχαν παρά μόνο αυτή τη μικρή σύμβαση για να ζήσουν την οικογένειά τους. Αυτοί υφίσταντο όλους τους εξαναγκασμούς χωρίς να λένε τίποτα. Στην ομάδα του υπήρχε ένας εργαζόμενος που, μετά από ένα ατύχημα, άρχισε να κουτσαίνει. Ο μάνατζερ του είπε: «Σπας το ρυθμό, πρέπει να επιστρέψεις σπίτι σου». Και υπό την πίεση καθημερινών παρατηρήσεων και κριτικών εξαναγκάστηκε να φύγει χωρίς, ασφαλώς, να πληρωθεί.
Ιστορική μέρα για τον Καρίμ ήταν η επίσκεψη του Μάικλ Χάσνερ. Ο αμερικανός γενικός διευθυντής της Disney έγινε δεκτός σα να ήταν ο πάπας αυτοπροσώπως. Έπρεπε να καθαριστεί ολόκληρο το εστιατόριο του ξενοδοχείου. Όλοι, ακόμα και οι μάνατζερς, έπεσαν με τα μούτρα. Ορισμένοι, δε, άφησαν τα γραφεία τους για να πάνε να καθαρίσουν ακόμα και τα σοβατεπί! Προκειμένου να καθαριστούν τα πάντα καλά στο κτίριο, ο διευθυντής έδιωξε ακόμη κι έναν από τους συναδέλφους του Καρίμ που ήταν συνήθως στη υποδοχή του εστιατορίου. Το πρόβλημα – για τον μάνατζερ– συνίσταται στο ότι ο συνάδελφος αυτός ήταν από τη Μαδαγασκάρη. Τον έστειλαν κατευθείαν στη λάντζα και τον αντικατέστησαν με μια νέα ξανθιά κοπέλα με μπλε μάτια που χαμογελά ευγενικά και δεν ασχημαίνει το σύνολο. Στο ίδιο πνεύμα, ζήτησαν από τον Καρίμ να κάνει διάλειμμα τη συγκεκριμένη στιγμή άφιξης του Μάικλ Χάσνερ. Αποτελούσε το μαύρο πρόβατο. Για να πούμε την αλήθεια αυτή η αντικατάσταση της τελευταίας στιγμής δεν είναι και τίποτα το σπουδαίο. Πώς να αισθανθεί όμως κανείς καλά μέσα σ’ ένα παρόμοιο περιβάλλον; Πώς να μη αναγκαστεί να εξεγερθεί;
Το 1997, δυο χρόνια μετά την πρόσληψή του με σύμβαση αορίστου χρόνου, ο Καρίμ πήγε για εκπρόσωπος του προσωπικού στην EuroDisney, κατά τον ίδιο τρόπο που ήμουν κι εγώ στην Pizza Hut. Η CGT όμως, δύσπιστη μπροστά σε νεοαφιχθέντες, τον κατέταξε στην δωδέκατη και τελευταία θέση στη λίστα. Έτσι, δεν εκλέχτηκε. Για να είμαι δίκαιος πρέπει να διευκρινίσω ότι οι δυο ή τρεις θέσεις εκπροσώπων που υπήρχαν ήταν κλεισμένες από εργαζόμενους οι οποίοι είχαν ήδη σοβαρά προβλήματα με τη διεύθυνση –γιατί η θέση του εκπροσώπου επιτρέπει στον εργαζόμενο να είναι καλύτερα προστατευμένος σε περίπτωση απόλυσης. Η Κριστίν, μια από τις δυο εκπροσώπους, απέφυγε την απόλυση μετά τη μεγάλη απεργία του 1995. Αυτή η απεργία, της επέτρεψε να πάρει ένα πριμ για τη νυχτερινή εργασία. Κατά τη διάρκεια αυτής της κινητοποίησης, μια πορεία εκφυλίστηκε σε καβγά με τους υπεύθυνους ασφάλειας να είναι πανταχού παρόντες στο πάρκο. Οι εργαζόμενοι τους αποκαλούν fox, αλεπούδες. Είναι ακριβώς το ίδιο όνομα με τα μοτοποδήλατα της Pizza Hut…
Όταν το κλίμα άρχιζε να χαλάει μέσα στους κόλπους μιας εξειδικευμένης κατηγορίας του προσωπικού, η διεύθυνση της Disney προέβαινε σε γιγαντιαία turn-over στο εσωτερικό ακόμα και της ίδιας της επιχείρησης. Η κάθε ομάδα κατακερματιζόταν και στρεφόταν σε άλλες δραστηριότητες.
Με τον τρόπο αυτό, ο Καρίμ εγκατέλειψε το εστιατόριο για να στραφεί σ’ ένα μεξικάνικο fast-food που βρισκόταν στο εσωτερικό του πάρκου. Από τη μια στιγμή στην άλλη όλο το προσωπικό του ξενοδοχείου πέρασε στο πάρκο. Και όλα αυτά στο όνομα της ιερής «πολυειδίκευσης», η κυρίαρχη λέξη για την αποδοτικότητα εξίσου και στη Disney. Δε χρειάζεται να ζητηθεί η γνώμη των εργαζομένων: «Αν δεν είσαι ευχαριστημένος, δε σε κρατάει κανείς…». Η καινούργια δουλειά του Καρίμ: να μαζεύει τους δίσκους των πελατών που φεύγουν από το εστιατόριο. Από τη στιγμή δε που είχαν αποφασίσει να απολύσουν τον λαντζιέρη (εξαιτίας μείωσης του προσωπικού), όφειλε επίσης να ασχολείται και με τη λάντζα αφού, βέβαια, πρώτα είχε συμμαζέψει. Για 16 ώρες την εβδομάδα κέρδιζε τότε 2.200 φράγκα το μήνα. Εξαιτίας βέβαια της προϋπηρεσίας του.
Μ’ αυτούς τους ρυθμούς μετά από κάποια χρόνια, και βλέποντας πως η συνδικαλιστική μου δράση στην Pizza Hut άρχιζε να φέρνει καρπούς, ο Καρίμ παρουσιάστηκε στις εκλογές ως εκπρόσωπος του προσωπικού. Για μια ακόμα φορά όμως βρέθηκε στην τελευταία θέση της λίστας. Ωστόσο, ο Καρίμ μόλις είχε πάρει μέρος στη μεγαλύτερη απεργία που γνώρισε μέχρι εκείνη τη μέρα η EuroDisney: την απεργία με πορεία του 1998 που διήρκεσε πάνω από τρεις εβδομάδες. Ήταν η επανάσταση στη Disney. Σα να γινότανε πραξικόπημα καταμεσής του πάρκου, καταμεσής του εργοστασίου της σχόλης του αμερικάνικου καπιταλισμού. Ο Καρίμ απέργησε, ακόμα κι αν δεν είχε τίποτα το κοινό με τους καλλιτέχνες της πορείας, από αλληλεγγύη. Με μια συνοδεία εκπροσώπων της CGT της εστίασης, πήγε να κάνει το γύρο όλων των εστιατορίων του πάρκου για να πείσει τους εργαζόμενους να κάνουν στάση εργασίας. Κάποιοι σταμάτησαν για μόλις ένα τέταρτο της ώρας και αυτό ήταν όλο. Δεν είναι εύκολο να κάνει κανείς απεργία όταν το μόνο που έχει είναι ένας ισχνός μισθός.
Για να τον ανταμείψει γι’ αυτή του την ενέργεια κατά τη διάρκεια της απεργίας, ο εκπρόσωπος της CGT πρότεινε στον Καρίμ να παρουσιαστεί στην ΕΥΑΕ (Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας Εργασίας), προκειμένου να έχει τουλάχιστον δικαίωμα συνδικαλιστικής εντολής. Κανονικά αυτού του τύπου η λειτουργία δεν ωφελεί πρακτικά σε τίποτα. Οι εκλεγμένοι εργαζόμενοι συναντιούνται κάθε τρεις μήνες με τη διεύθυνση για να μεταφέρουν κάποια γενικά πράγματα για τις συνθήκες εργασίας και τίποτα το συγκεκριμένο. Ο Καρίμ όμως ξέρει να χειρίζεται αυτήν την εντολή για να ενοχλεί τη διεύθυνση, να τη θέτει ενώπιον των καθημερινών της υποχρεώσεων. Πρόκειται για έναν νέο συνδικαλισμό λιγότερο θεσμικό και περισσότερο διεκδικητικό.
Ένα μήνα μετά την εκλογή του ο Καρίμ διοργάνωσε την πρώτη απεργία στο fast-food του. Εβδομήντα άτομα κινητοποιήθηκαν για να υπερασπιστούν πέντε εργαζόμενους που αρνούνταν την, επιβαλλόμενη από τη διεύθυνση, «αλλαγή θέσης». Έχοντας δουλέψει δυο χρόνια στο εσωτερικό του fast-food, η διεύθυνση τους υποχρέωσε να πηγαίνουν με karts, καροτσάκια όπου μπορεί κανείς ν’ αγοράσει πάγο και ποπ-κορν μέσα στο πάρκο. Ο Οκτώβριος πλησίαζε και κανείς δεν ήθελε να εκτεθεί στην κακοκαιρία πίσω από ένα γελοίο καροτσάκι. Αποτέλεσμα, οι εν λόγω πέντε εργαζόμενοι απολύθηκαν λόγω «απείθειας». Ο Καρίμ τους πρότεινε να φέρουν την υπόθεση ενώπιον των μελών του εργατοδικείου. Κατόπιν, μάθαμε ότι ο δικηγόρος της Disney τους συνάντησε έναν μήνα πριν δικαστεί η προσφυγή για να τους προτείνει μια φιλική συμφωνία ύψους 45.000 φράγκων (καθαρά από φόρους). Για τις προδιαγραφές πάντως της Disney αυτό είναι ένα τεράστιο ποσό για εργαζόμενους μερικής απασχόλησης που έχουν μετά βίας δυο χρόνια προϋπηρεσίας. Πάντως αυτό είναι το ποσό που καταβάλλει, υπό κανονικές συνθήκες, η διεύθυνση στους εργαζόμενους όταν τους απολύει μετά από πέντε χρόνια κανονικής εργασίας. Αυτή η αξιοθαύμαστη γενναιοδωρία σήμαινε πως η διεύθυνση δεν είχε επαρκή επιχειρήματα για να νικήσει έναντι των μελών του εργατοδικείου. Η «αλλαγή θέσης» –τι ωραία λέξη!– έχει κι αυτή τα όριά της.
Μετά απ’ αυτήν την πρώτη απεργία, ο Καρίμ βρήκε ένα κόλπο για να ταρακουνήσει τους μάνατζερς: χρησιμοποίησε τη συνδικαλιστική του εντολή για να γνωστοποιήσει γραπτώς τους «σοβαρούς και άμεσους κινδύνους». Πρόκειται κανονικά για μια έκτακτη διαδικασία που ξεκινά όταν τίθεται σε κίνδυνο η ζωή των ίδιων των εργαζομένων, αλλά ο Καρίμ προσέφευγε σ’ αυτή σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο. Ως εκλεγμένος της ΕΥΑΕ, είχε την εξουσία να εκτιμά και να κοινοποιεί αυτού του είδους τους κινδύνους στην επιθεώρηση εργασίας και η διεύθυνση ήταν υποχρεωμένη ν’ απαντήσει. Μόλις λοιπόν διαπίστωνε κάποιο πρόβλημα, το κατέγραφε ευσυνείδητα στο σχετικό βιβλίο. Για παράδειγμα: μια μηχανή για χυμό πορτοκαλιού που έσταζε στο πάτωμα, θέμα για το οποίο η διεύθυνση είχε δικαίωμα να το πληροφορηθεί ως «σοβαρό και άμεσο κίνδυνο». Ο Καρίμ θα μπορούσε να είχε μιλήσει κατευθείαν στον μάνατζερ, αλλά σίγουρα θα τον έστελνε αμέσως πίσω στο πόστο του. Έτσι, δήλωνε επίσημα τη βλάβη και αυτό δούλευε μια χαρά. Το ίδιο έκανε και με τις μηχανές για ποπ-κορν οι οποίες δεν είχαν προστατευτικό στο πάνω μέρος τους. Αποτέλεσμα, το ζεστό καλαμπόκι πεταγόταν από παντού και έκαιγε καμιά φορά ελαφρά το πρόσωπο του εργαζομένου. Χάρη στον Καρίμ οι μηχανές εφοδιάστηκαν με προστατευτικό και ακολούθησε την ίδια διαδικασία μ’ έναν αποθηκάριο που τραυματίστηκε με το παλετοφόρο, ο οποίος έπρεπε ν’ ανεβαίνει σε πλαγιές με μικρή κλίση από τσιμέντο. Το πρόβλημα είναι ότι καμιά φορά οι παλέτες έπεφταν πάνω στον αποθηκάριο. Αυτό συνιστούσε ένα «σοβαρό και άμεσο κίνδυνο» σύμφωνα με τον Καρίμ. Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να ταρακουνήσει τη διεύθυνση, η οποία μέχρι τότε δεν είχε δικαίωμα να πληροφορείται παρά έναν ή δυο «κινδύνους» το χρόνο. Ο ισχυρός παράγοντας του κλάδου της εστίασης της Disney, ο οποίος ήταν μάλιστα και τυνήσιος, προσπάθησε με καλό τρόπο να γίνει φίλος με τον Καρίμ μιλώντας του στ’ αραβικά με στυλ: εσύ κι εγώ είμαστε φίλοι και θα τα βρούμε. Αυτό όμως δε λειτούργησε ποτέ.
Γιατί το κόλπο με τον μάνατζερ που μιλάει αραβικά το είχαν ήδη προσπαθήσει μαζί μου στην Pizza Hut. Είχα προειδοποιήσει τον Καρίμ. Μια φορά που είχα περάσει από το εστιατόριο του Σαίντ-Ουέν στα πλαίσια μια συνδικαλιστικής περιοδείας δεν υπήρχε ψυχή. Όταν μπήκα μέσα ο εργαζόμενος που βρισκόταν στην υποδοχή μου έριξε ένα: «Σαλάμ Αλέκουμ!!». Στην πραγματικότητα, στο μαγαζί αυτό δεν υπήρχαν παρά μόνο Άραβες, συμπεριλαμβανομένου και του μάνατζερ. Αυτός ο τελευταίος μ’ έπιασε από τον ώμο και μου έδωσε να καταλάβω ότι, εγώ κι αυτός, είμαστε ίδιοι: όχι μάνατζερ απέναντι σε συνδικαλιστή, αλλά δυο Άραβες μαζί. Αυτή η συμπεριφορά είναι η πλευρά «κοινωνικού λειτουργού» κάποιων μάνατζερ που είναι μετανάστες. Η Pizza Hut παίζει πολύ με τις κοινότητες. Όπως και οι αγγλοσάξονες. Η λογική τους είναι απλή: «Δε δουλεύεις για την Pizza Hut, δουλεύεις για τον μάνατζερ». Σε ορισμένα δε καταστήματα ο μάνατζερ έχει γίνει αληθινός Θεός-πατερούλης. Οι εργαζόμενοι του είναι ολοκληρωτικά υποταγμένοι, κάτι που δε διευκολύνει τη δουλειά μου. Αυτός ο «εμπορικός» κοινοτισμός αναπτύσσεται ραγδαία και αρχίζει να μου τη δίνει στα νεύρα. Όλως τυχαίως στις επικίνδυνες ζώνες χρησιμοποιούν κατά πλειοψηφία Άραβες και Μαύρους. Στις γειτονιές των αστών στέλνουν να κάνουν τη διανομή Γάλλοι-«γέννημα θρέμμα». Ο πατερναλισμός και ο κοινοτισμός κοιμίζουν την κοινωνική συνείδηση των εργαζομένων. Πρέπει να ξέρει κανείς όμως ότι από τη στιγμή που τα δολάρια συνεχίζουν να ρέουν, η καταγωγή των αφεντικών δεν έχει σε τίποτα να κάνει μ’ αυτή των εργαζομένων τους. Αυτό προσπαθώ να δώσω να το καταλάβουν σε ορισμένους συναδέλφους μου στην Pizza Hut. Το ότι ένας μάνατζερ είναι Άραβας δε σημαίνει ότι δεν είναι επίσης, και κυρίως, ανώτερος στην ιεραρχία. Στο εσωτερικό της επιχείρησης οι σχέσεις υπόκεινται στον κώδικα εργασίας. Αυτό είναι όλο. Όχι σε κοινοτιστικούς κώδικες. Η διεύθυνση της Pizza Hut παίζει πάνω σ’ αυτό, αλλά αυτό στρέφεται, καμιά φορά, εναντίον των συμφερόντων της ίδιας της επιχείρησης. Μια φορά στο κατάστημα του Λεβαλουά διόρισαν έναν Άραβα μάνατζερ, ο οποίος δεν πολυφαινόταν ότι δεν είχε τις ικανότητες να διαχειριστεί το κατάστημα. Όλος ο κόσμος το έβλεπε, αλλά τον είχαν βάλει εκεί με σκοπό ν’ αφοπλίσει τις συγκρούσεις. Φυσικά αυτό δε δούλεψε. Ακόμα και για το πόστο του γραμματέα στην επιτροπή της επιχείρησης έψαξαν να βρουν Άραβα. Αυτός μου έδειξε την αλγερινή κάρτα διαμονής του για να με καλοπιάσει… Όλα είναι καλά προκειμένου να έχει κανείς ειρήνη.
Πάνω λοιπόν στον κοινοτισμό όπως και πάνω σ’ άλλα ζητήματα, ο Καρίμ κι εγώ μάθαμε πολλά από τους κοινούς μας αγώνες. Για παράδειγμα, την τακτική που συνίσταται στο να θέτεις μια σειρά από ερωτήματα στις συνελεύσεις των εκπροσώπων του προσωπικού προκειμένου ν’ ανασύρεις και τα πιο μικρά προβλήματα από την καθημερινή ζωή των εργαζομένων. Χρησιμοποιήσαμε τη μέθοδο αυτή στην Pizza Hut και ο Καρίμ τη μετέφερε στη Disney. Πειστήκαμε για ένα πράγμα: εκείνο που κάνει μια φορά κακό στους μάνατζερ της Pizza Hut κάνει δύο φορές σ’ αυτούς της Disney. Καθώς όμως ο Καρίμ δεν είχε εκλεγεί εκπρόσωπος του προσωπικού, υποχρεώνονταν να διατυπώνει ερωτήσεις και οι φίλοι του από την CGT να τις μεταβιβάζουν αντί γι’ αυτόν στη διεύθυνση. Έτσι, η διεύθυνση έπρεπε, μερικές φορές, ν’ απαντήσει μονομιάς σε πενήντα ερωτήσεις, κάποιες από τις οποίες είχαν τεθεί –πρέπει να τ’ ομολογήσουμε– καθαρά και μόνο για λόγους προβοκατόρικους. Για παράδειγμα, ο Καρίμ έκανε έναν παραλληλισμό μεταξύ των «μελών της ομάδας» Disney και τη μεταχείριση των αφρικανών σκλάβων: «Πώς εξηγείτε εσείς ότι οι εργαζόμενοι βρίσκονται σ’ ένα σκάφος του 17ου αιώνα, το οποίο αφήνει το νησί Γκορέ για να πάει στη Βοστόνη;» Δε νομίζω ότι έλαβε ποτέ απάντηση σ’ αυτήν του την ερώτηση.
Με τον τρόπο αυτό, στο πέρασμα του χρόνου σφυρηλατήσαμε τα δικά μας εργαλεία αγώνα απέναντι σε αυτιστικές διευθύνσεις. Αυτή η τακτική που συνίσταται στο να θέτεις, για παράδειγμα, δεκάδες ερωτήματα δεν ήταν παρά η απάντηση στην εξευτελιστική συμπεριφορά ορισμένων μάνατζερ. Ειδικά, δε, ο Καρίμ είχε θέσει το εξής ερώτημα σ’ έναν μάνατζερ που είχε κατηγορήσει μια καινούργια εργαζόμενη πως περίμενε πρώτα να υπογράψει τη σύμβασή της αορίστου χρόνου και μετά ν’ αποφασίσει να μείνει έγκυος: «Η Disney έχει επίσης ως στόχο της να ελέγχει τη γεννητικότητα των εργαζομένων της;» Ακόμα μια ερώτηση χωρίς απάντηση. Τουλάχιστον όμως, η διεύθυνση συγκάλεσε το μάνατζέρ της για να του πει να χαλαρώσει λίγο.
Τελικά ο Καρίμ απολύθηκε στις αρχές του 2002 λόγω «αδικαιολόγητων απουσιών». Εκείνο όμως που τους έβαλε για τα καλά φωτιά στα μπατζάκια ήταν η παρουσία μας στην τηλεόραση και ειδικά στην εκπομπή «Τα προσπαθήσαμε όλα!» του Λωρέν Ρυκιέ, το Μάρτιο του 2001. Είχε προσκληθεί ολόκληρος ο σύλλογος CGT-ταχείας εστίασης στον οποίο ήταν και ο Καρίμ. Για τη διεύθυνση της Disney αυτό είχε την επίδραση ατομικής βόμβας. Από εκεί άρχισε να θέλει πραγματικά να τον απολύσει. Εκείνος δεν ήταν πια το ίδιο πρόθυμος να την πολεμήσει γιατί είχε βρει παράλληλα μια άλλη δουλειά: να επιτηρεί τους υπολογιστές του χρηματιστηρίου κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το Σαββατοκύριακο συνέχιζε να κάνει τις 16 εβδομαδιαίες ώρες του στην EuroDisney, αλλά μ’ όλο και λιγότερη όρεξη.
Στην εκπομπή του Ρυκιέ λοιπόν, ο Καρίμ ξαναείπε όλα όσα όλος ο κόσμος ήξερε ήδη: η Disney είναι καλή για τους τουρίστες, όχι όμως για τους εργαζόμενους. Υπενθύμισε επίσης τις επαναλαμβανόμενες απολύσεις, η τελευταία εκ των οποίων αφορούσε μια κοπέλα που έδωσε δωρεάν φαγητό σε ένα φίλο της που αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες. Το πιο εντυπωσιακό ήταν πως η παρουσία μας στην τηλεόραση δεν ενθουσίασε καθόλου ούτε και τους μόνιμους υπαλλήλους της CGT της πόλης Νουαζίλ, από την οποία εξαρτάται η Disney. Κατηγόρησαν τον Καρίμ πως δεν είχε περάσει απ’ αυτούς και πως δεν τους είχε προειδοποιήσει για την πρόσκλησή του στην τηλεόραση, ενώ ήταν σχεδόν ο μόνος που δραστηριοποιούνταν στο πάρκο! Κατηγορία του τύπου: ποιος είναι αυτός ο τύπος τώρα που μιλάει στο όνομά μας; Ο Καρίμ, όπως και ‘γω, γρήγορα αντιμετώπισε προβλήματα με τη CGT. Αυτό ήταν το αποκορύφωμα, ενώ όλοι υποτίθεται αγωνιζόμαστε για καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Ο Καρίμ όμως βρέθηκε εκτός παιχνιδιού εξαιτίας μιας άλλης ιστορίας. Υπερασπίστηκε μια εργαζόμενη την οποία χτύπησε –στην κυριολεξία χτύπησε– ένας μάνατζερ. Η εργαζόμενη αυτή μπορεί να ήταν εντελώς καχεκτική, με το ζόρι σαράντα κιλά, αλλά δεν είχε καθόλου μικρή γλώσσα. Μια μέρα ο μάνατζερ της είπε να βιαστεί και αυτή του είπε να την παρατήσει ήσυχη. Τότε εκείνος την έπιασε από τα μπράτσα, την έσπρωξε και της έδωσε ένα χαστούκι. Το ίδιο βράδυ πήγε με τον πατέρα της στο Αστυνομικό Τμήμα, στο οποίο ανήκει η Disney, προκειμένου να καταθέσει καταγγελία. Στο τμήμα όμως αρνήθηκαν να δεχτούν την καταγγελία της με την πρόφαση πως δεν υπήρχαν «εμφανή σημάδια». Την επόμενη ημέρα θυμωμένος ο Καρίμ εναντίον της Disney και εναντίον των αστυνομικών πήγαν μαζί στο Αστυνομικό Τμήμα, δεν έτυχαν όμως καλύτερης υποδοχής. Πήγε λοιπόν τη συνάδελφό του που ήταν ακόμα τραυματισμένη στα έκτακτα περιστατικά για να πάρει μια ιατρική βεβαίωση. Κατά τη διάρκεια όλης της υπόλοιπης εβδομάδας ο Καρίμ παρενοχλούσε τον μάνατζερ κάνοντας τον δημόσια ρεζίλι, υπενθυμίζοντάς του σε κάθε στιγμή πως είχε χτυπήσει μια κοπέλα, η οποία ήταν τα μισά κιλά απ’ αυτόν. Εντούτοις, αυτό δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε: ένας σεφ είχε ήδη σπάσει το χέρι μιας σερβιτόρας χωρίς να τιμωρηθεί στο ελάχιστο. Η διεύθυνση τον υποχρέωσε μόνο να πάρει την άδειά του αμέσως μετά το περιστατικό προκειμένου να ηρεμήσουν τα πνεύματα.
Σίγουρα ο Καρίμ μπορεί να μην κέρδισε σπουδαία πράγματα μ’ αυτήν την υπόθεση, αλλά τουλάχιστον η κοπέλα δεν είχε την εντύπωση πως είναι μόνη απέναντι στη μηχανή Disney. Γενικά βέβαια μιλώντας δεν μπορούμε να πούμε πως ο Καρίμ πήρε την ικανοποίηση πολλών εκ των συγκεκριμένων διεκδικήσεων στα εφτά χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων δούλεψε στην EuroDisney. Κατόρθωσε όμως ν’ αποτρέψει αρκετές καταχρηστικές απολύσεις. Ειδικά μάλιστα για έναν οικογενειάρχη εργαζόμενο, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι είχε κλέψει μια, ξεχασμένη από τους πελάτες, κάμερα στο τραπέζι ενός εστιατορίου, αντί να την παραδώσει στον μάνατζερ. Η διεύθυνση κάλεσε την αστυνομία και του έβαλαν χειροπέδες μπροστά σ’ όλους του τους συναδέλφους. Τον προφυλάκισαν… Η διεύθυνση όμως δεν κατάφερε ν’ αποδείξει την κλοπή και ο Καρίμ πέτυχε την επαναπρόσληψή του.
Απλό μέλος της ΕΥΑΕ της Disney, παρατημένος από τους τοπικούς και εθνικούς συνδικαλιστές, σιγά-σιγά κατατροπώθηκε από τη διεύθυνση. Με την κλασική διαδικασία: οι απολύσεις έπεφταν με την παραμικρή αδικαιολόγητη απουσία (οι οποίες εξάλλου είναι πάρα πολλές μεταξύ των εργαζομένων του πάρκου). Όταν άνοιξαν το δεύτερο πάρκο ο Καρίμ μας ζήτησε να έρθουμε για μια μικρή πορεία με την επιτροπή υποστήριξης των απεργών του McDonald’s Στρασβούργου-Σαιν-Ντενί. Καταλάβαμε γρήγορα πως ο Καρίμ είχε γίνει ο στόχος της διεύθυνσης. Οι σεκιούριτι του πάρκου –οι fox– δεν τον άφηναν στην ησυχία του. Επιστρέφοντας σπίτι του δέχτηκε μία πρόσκληση για συζήτηση που προηγούνταν της απόλυσης. Παρουσιάσθηκε ενώπιον της επιτροπής της επιχείρησης, η οποία ψήφισε ενάντια στην απόλυσή του, με την αξιοσημείωτη εξαίρεση του συνδικάτου των ανεξάρτητων που ανήκε στη διεύθυνση. Στην πραγματικότητα όμως, η CGT δεν τον υποστήριζε πια και ο επιθεωρητής εργασίας αποδέχθηκε την απόλυσή του μέσα σε δεκαπέντε μέρες. Στην περιοχή δεν αστειευόμαστε με την Disney που αποτελεί ένα αληθινό κράτος εν κράτει στο Σαιν-ε-Μαρν. Ο Καρίμ άρχισε να τους χαλάει την εικόνα, ιδιαίτερα συμμετέχοντας στις απεργίες των McDonald’s και της Pizza Hut στο Παρίσι, οι οποίες μεταδόθηκαν από τα Μ.Μ.Ε.
Ο Καρίμ θυμάται συχνά το συμβάν εκείνο που τον ώθησε ν’ ασχοληθεί με το συνδικαλισμό: την απόλυση-εξπρές του συναδέλφου του Ντοσό, αυτού του ηλικιωμένου συνδικαλισμένου στη CFTC από την Ακτή του Ελεφαντοστού, ο οποίος δούλευε σκληρά, αλλά σίγουρα όχι αρκετά για την Disney. Μόλις άνοιξε το στόμα του και είπε πως έχει πόνους στην πλάτη και πως θα ήθελε καλύτερα να του ανέθεταν λιγότερο βαριά καθήκοντα, τον απέλυσαν. Από τη μια μέρα στην άλλη. Ο Καρίμ σοκαρίστηκε που είχε παρευρεθεί σ’ αυτήν τη σκηνή χωρίς να μπορεί να κάνει τίποτα. Ο Ντοσό δεν ήταν ούτε αρκετά νέος ούτε αρκετά ευλύγιστος. Η ίδια η διεύθυνση το επιβεβαίωσε άλλωστε μια μέρα: ο μέσος όρος ηλικίας των εργαζομένων στην Disney δε θα πρέπει να ξεπερνά τα 22 χρόνια. Σήμερα στα 34 χρόνια του ο Καρίμ έγινε σεκιουριτάς σ’ αποθήκες και εργοτάξια.
Αν δεν είχα γνωρίσει τον Καρίμ από τότε που ήμασταν πιτσιρίκια στο Λεβαλλουά, οι αγώνες της Pizza Hut και οι αγώνες της Disney ποτέ δε θα συνδέονταν μεταξύ τους. Ακόμα κι αν το εργατικό δυναμικό, οι μισθοί και οι συνθήκες εργασίας είναι παρόμοιες, θα ήταν δύσκολο να κάνει κανείς τη σύνδεση έστω κι αν διαμεσολαβούσε η συνομοσπονδία Εμπορίου της CGT. Πρόκειται στ’ αλήθεια για τυχαίο γεγονός το ότι δυο παιδικοί φίλοι από προάστιο του Παρισιού ξαναβρίσκονται ο ένας στην Pizza Hut και ο άλλος στην Disney; Και αν αυτό είναι απλά και μόνο αναπόφευκτο;
Το ίδιο αναπόφευκτο είναι επίσης και αυτό το νέο που μόλις έλαβα: η διεύθυνση της Pizza Hut μόλις προσέλαβε ένα νέο υπεύθυνο ανθρωπίνων πόρων. Και μαντέψτε από πού έρχεται;
Από… όχι δεν είναι δυνατόν...
Ναι! Κατευθείαν από τη EuroDisney!
Τελευταίο αίνιγμα: πού δουλεύει τώρα πια ο παλιός υπεύθυνος της Pizza Hut;
Στα McDonald’s.
Στην ταχεία εστίαση τα στελέχη είναι το ίδιο εναλλάξιμα όπως και οι εργαζόμενοι.
Βάλτε τ’ αυτιά του Μίκυ σ’ έναν διανομέα της Pizza Hut και να ’στε στη EuroDisneyland. Το εργατικό δυναμικό της EuroDisneyland είναι το ίδιο με αυτό της Pizza Hut και αποτελείται, κατά το μεγαλύτερο μέρος του, από νέους που προέρχονται από τα προάστια του Παρισιού και οι οποίοι πηγαίνουν στην Disney όταν η Pizza Hut και τα McDonald’s της γειτονιάς δεν προσλαμβάνουν πια άλλους. Το μειονέκτημα του να δουλεύεις στην Disney είναι η απόσταση. Όταν ερχόμαστε από το Ω-ντε-Σαιν όπως εγώ και οι φίλοι μου πρέπει να υπολογίζουμε το λιγότερο μιάμιση ώρα για να πάμε στη Μαρν-λα-Βαλέ. Πρέπει να σ’ αρέσει ο προαστιακός (RER) για να περνάς τρεις ώρες στις συγκοινωνίες προκειμένου να δουλέψεις λίγες ώρες την ημέρα ή, τέλος πάντων, να μην έχεις άλλη επιλογή.
Ο Καρίμ, ο καλύτερός μου φίλος, δεν είχε άλλη επιλογή. Το 1994 το γραφείο προσωρινής εργασίας του Λεβαλλουά του πρότεινε μια θέση στου Μίκυ. Εκείνος δέχθηκε μιας και δεν κατάφερνε να βρει άλλη πιο κοντινή δουλειά. Δεν ξέρω αν το μετανιώνει τώρα, αλλά είμαι σίγουρος πως η διεύθυνση της Disney έχει μετανιώσει την ώρα και τη στιγμή που προσέλαβε τον Καρίμ. Με τον Καρίμ μοιραζόμαστε το ίδιο ελάττωμα: δεν υποτασσόμαστε εύκολα στις διαταγές των μικρο-αφεντικών. Το πάρκο όμως της Μαρν-λα-Βαλέ αποτελεί το βασίλειο των αφεντικών, μικρών και μεγάλων, τα οποία διαφεντεύουν πάνω από 10.000 επισφαλείς εργαζόμενους.
Ο Καρίμ, κάπως μικρόσωμος (όπως κι εγώ), λίγο μυώδης και διόλου ηλίθιος μπήκε στην EuroDisney ένα χρόνο μετά από την άφιξή μου στην Pizza Hut. Μέναμε στην ίδια γειτονιά στο Λεβαλλουά, αλλά δεν πολυβλεπόμασταν, έως ότου βέβαια έπεσε ο ένας πάνω στον άλλο και αρχίσαμε να διηγούμαστε τις αμοιβαίες μας εμπειρίες. Καταλάβαμε γρήγορα ότι είχαμε πέσει πάνω στον ίδιο τύπο μάνατζμεντ και πως είχαμε τις ίδιες ιδέες για να καταφέρουμε να πετύχουμε καλύτερες συνθήκες εργασίας. Από κει κι έπειτα δεν αποχωριστήκαμε. Με βοήθησε αναρίθμητες φορές στις απεργίες στην Pizza Hut και εγώ ταξίδευα έως τη EuroDisney όταν μ’ είχε ανάγκη.
Ο Καρίμ λοιπόν γνώρισε τη EuroDisney κατά τη διάρκεια μιας προσωρινής θέσης εργασίας. Σύμφωνα με το συμβόλαιό του είχε προσληφθεί ως… «καμαριέρα»! Η διεύθυνση του πάρκου, που προσπαθεί απόλυτα να κάνει κατανοητό πως δουλεύει με αμερικάνικο στυλ, αυτό το ονομάζει ένα (ή μια) housekeeping. Στην πραγματικότητα, ο Καρίμ απασχολούνταν για να φτιάχνει τα κρεβάτια και να καθαρίζει τα δωμάτια ενός από τα ξενοδοχεία της EuroDisney, του Sequoia Lodge. Ο Καρίμ είναι τυχερός γιατί δεν έχει ούτε μούσι, ούτε μακριά μαλλιά, ούτε σκουλαρίκια. Η εμφάνισή του κολλάει περίπου με το περίφημο «Disney look» κι έτσι δεν έπρεπε να κάνει μεγάλη προσπάθεια για να μπορέσει να ταιριάξει με τους κανόνες ομορφιάς της επιχείρησης.
Οι περισσότερες καμαριέρες ήταν προσωρινές και δεν τολμούσαν να διαμαρτυρηθούν για τον τρόπο με τον οποίο τις μεταχειρίζονταν. Είχαν να συγυρίσουν 20 δωμάτια μέσα σε λίγες μόλις ώρες και τίποτε άλλο. Σε περίπτωση δε διαμαρτυρίας τους για τους ρυθμούς της δουλειάς, η Disney καλούσε την εταιρία προσφοράς προσωρινής εργασίας και δεν ανανέωνε τα συμβόλαιά τους. Η προσωρινής διάρκειας εργασία είναι κάτι απλό: πρόκειται για μια αγορά πολύ ευέλικτη που επιτρέπει να κάνει κανείς τα πάντα και ο,τιναναι με τους εργαζόμενους. Το όνειρο δηλαδή των κάθε λογής αφεντικών.
Μετά το πέρας μερικών μηνών η Disney πρότεινε στον Καρίμ μια σύμβαση ορισμένου χρόνου για τρεις μήνες, όχι παραπάνω, ως καθαριστής στο πάρκο-ατραξιόν. Στη γλώσσα Disney είναι ένα «πάρκο υποστήριξης». Ένα καθαρό όνομα για μια βρώμικη δουλειά. Στην πραγματικότητα, όλη τη μέρα μάζευε τ’ αποτσίγαρα από τους διαδρόμους του πάρκου. Μέσα στην ατυχία του όμως στάθηκε τυχερός. Την πρώτη μέρα εργασίας του έπεσε πάνω σε μια σκληρή απεργία της CGT γιατί, σ’ αντίθεση με την Pizza Hut, η Disney ήταν υποχρεωμένη ν’ αναγνωρίσει την CGT με το άνοιγμα του πάρκου. Εξαιτίας αυτής της απεργίας τ’ απορρίμματα είχαν συγκεντρωθεί σε μια γωνιά, κρυμμένα πίσω από μια ατραξιόν. Ο διευθυντής πήγε αμέσως να δει τον Καρίμ: «Εσύ ο καινούργιος θα μου τα καθαρίσεις αυτά». Η κοπέλα από τη CGT μπήκε στη μέση: «Μην τον αγγίζεις!» Ο Καρίμ γρήγορα διάλεξε το στρατόπεδό του και δεν το κούνησε. Ήταν πανευτυχής που δεν ήταν μόνος απέναντι στο μάνατζερ. Πρώτη μέρα, πρώτη απεργία. Και πρώτη επιτυχία. Μετά από μερικές ημέρες μπλοκαρίσματος τα συνδικάτα διαπραγματεύτηκαν ένα πριμ 1.000 φράγκων για τη νυχτερινή εργασία, η οποία μέχρι τότε ήταν κακοπληρωμένη.
Ο Καρίμ είχε μια σύμβαση ακόμα πιο χάλια από τη δική μου: δεκαέξι ώρες την εβδομάδα κατανεμημένες σε Σάββατα και Κυριακές, μέρες πολυκοσμίας στην EuroDisney. Όσο για το μισθό; Λιγότερα από 1.800 φράγκα το μήνα, καθαρά. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας είχε βρει μια άλλη εργασία πλήρους απασχόλησης. Ήταν κλειδαράς στο γιαπί της βιβλιοθήκης Φρανσουά Μιτεράν. Αυτή η εργασία παράλογου χρόνου κράτησε έξι μήνες. Ήταν τελείως πτώμα. Όταν λοιπόν η Disney του πρότεινε μια σύμβαση αορίστου χρόνου, πάντα μερικής απασχόλησης και με τον ίδιο μισθό, δέχθηκε. Ο Καρίμ έγινε γκαρσόνι στη σάλα στο self-service σ’ ένα ξενοδοχείο του πάρκου για το πρωινό από τις 7 έως τις 15:00. Ο μάνατζερ είχε ανάγκη από ένα αρκετά γεροδεμένο γκαρσόνι για να μαζεύει διαρκώς τα θερμός με τον καφέ, το τσάι και τη σοκολάτα. Εκτός από τον υπουργικό του μισθό, που ήδη προαναφέραμε, είχε επίσης δικαίωμα για δωρεάν είσοδο της οικογένειάς του στο πάρκο. Τι χλιδή!
Έχοντας λοιπόν υπάρξει καμαριέρα και καθαριστής αποτσίγαρων, ο Καρίμ έκανε την είσοδό του στο θαυμαστό κόσμο της ταχείας εστίασης, στον οποίο εξασκούμουν ήδη περισσότερο από ένα χρόνο.
Την ημέρα της πρόσληψής του με σύμβαση αορίστου χρόνου η Disney σίγουρα δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι είχε υπογράψει σύμβαση μ’ ένα αγύριστο κεφάλι που δε θα το έβαζε καθόλου κάτω μπροστά στις δυσκολίες του Σαββατοκύριακου. Τους έκανε να πληρώνουν το λάθος τους επί εφτά χρόνια, μέχρι την απόλυσή του το 2002.
Από την πλευρά μας, στο Λεβαλλουά εμείς συνεχίζαμε να καταγράφουμε όλα τα κοινά σημεία μεταξύ της Disney και της Pizza Hut: οι ρυθμοί εργασίας, ο τρόπος με τον οποίο μας μιλούν οι μάνατζερς, η λατρεία του κέρδους, οι καταχρηστικές απολύσεις… Εκείνος όπως κι εγώ βλέπαμε αγόρια που δούλευαν σκληρά και που, κυρίως, δεν είχαν παρά μόνο αυτή τη μικρή σύμβαση για να ζήσουν την οικογένειά τους. Αυτοί υφίσταντο όλους τους εξαναγκασμούς χωρίς να λένε τίποτα. Στην ομάδα του υπήρχε ένας εργαζόμενος που, μετά από ένα ατύχημα, άρχισε να κουτσαίνει. Ο μάνατζερ του είπε: «Σπας το ρυθμό, πρέπει να επιστρέψεις σπίτι σου». Και υπό την πίεση καθημερινών παρατηρήσεων και κριτικών εξαναγκάστηκε να φύγει χωρίς, ασφαλώς, να πληρωθεί.
Ιστορική μέρα για τον Καρίμ ήταν η επίσκεψη του Μάικλ Χάσνερ. Ο αμερικανός γενικός διευθυντής της Disney έγινε δεκτός σα να ήταν ο πάπας αυτοπροσώπως. Έπρεπε να καθαριστεί ολόκληρο το εστιατόριο του ξενοδοχείου. Όλοι, ακόμα και οι μάνατζερς, έπεσαν με τα μούτρα. Ορισμένοι, δε, άφησαν τα γραφεία τους για να πάνε να καθαρίσουν ακόμα και τα σοβατεπί! Προκειμένου να καθαριστούν τα πάντα καλά στο κτίριο, ο διευθυντής έδιωξε ακόμη κι έναν από τους συναδέλφους του Καρίμ που ήταν συνήθως στη υποδοχή του εστιατορίου. Το πρόβλημα – για τον μάνατζερ– συνίσταται στο ότι ο συνάδελφος αυτός ήταν από τη Μαδαγασκάρη. Τον έστειλαν κατευθείαν στη λάντζα και τον αντικατέστησαν με μια νέα ξανθιά κοπέλα με μπλε μάτια που χαμογελά ευγενικά και δεν ασχημαίνει το σύνολο. Στο ίδιο πνεύμα, ζήτησαν από τον Καρίμ να κάνει διάλειμμα τη συγκεκριμένη στιγμή άφιξης του Μάικλ Χάσνερ. Αποτελούσε το μαύρο πρόβατο. Για να πούμε την αλήθεια αυτή η αντικατάσταση της τελευταίας στιγμής δεν είναι και τίποτα το σπουδαίο. Πώς να αισθανθεί όμως κανείς καλά μέσα σ’ ένα παρόμοιο περιβάλλον; Πώς να μη αναγκαστεί να εξεγερθεί;
Το 1997, δυο χρόνια μετά την πρόσληψή του με σύμβαση αορίστου χρόνου, ο Καρίμ πήγε για εκπρόσωπος του προσωπικού στην EuroDisney, κατά τον ίδιο τρόπο που ήμουν κι εγώ στην Pizza Hut. Η CGT όμως, δύσπιστη μπροστά σε νεοαφιχθέντες, τον κατέταξε στην δωδέκατη και τελευταία θέση στη λίστα. Έτσι, δεν εκλέχτηκε. Για να είμαι δίκαιος πρέπει να διευκρινίσω ότι οι δυο ή τρεις θέσεις εκπροσώπων που υπήρχαν ήταν κλεισμένες από εργαζόμενους οι οποίοι είχαν ήδη σοβαρά προβλήματα με τη διεύθυνση –γιατί η θέση του εκπροσώπου επιτρέπει στον εργαζόμενο να είναι καλύτερα προστατευμένος σε περίπτωση απόλυσης. Η Κριστίν, μια από τις δυο εκπροσώπους, απέφυγε την απόλυση μετά τη μεγάλη απεργία του 1995. Αυτή η απεργία, της επέτρεψε να πάρει ένα πριμ για τη νυχτερινή εργασία. Κατά τη διάρκεια αυτής της κινητοποίησης, μια πορεία εκφυλίστηκε σε καβγά με τους υπεύθυνους ασφάλειας να είναι πανταχού παρόντες στο πάρκο. Οι εργαζόμενοι τους αποκαλούν fox, αλεπούδες. Είναι ακριβώς το ίδιο όνομα με τα μοτοποδήλατα της Pizza Hut…
Όταν το κλίμα άρχιζε να χαλάει μέσα στους κόλπους μιας εξειδικευμένης κατηγορίας του προσωπικού, η διεύθυνση της Disney προέβαινε σε γιγαντιαία turn-over στο εσωτερικό ακόμα και της ίδιας της επιχείρησης. Η κάθε ομάδα κατακερματιζόταν και στρεφόταν σε άλλες δραστηριότητες.
Με τον τρόπο αυτό, ο Καρίμ εγκατέλειψε το εστιατόριο για να στραφεί σ’ ένα μεξικάνικο fast-food που βρισκόταν στο εσωτερικό του πάρκου. Από τη μια στιγμή στην άλλη όλο το προσωπικό του ξενοδοχείου πέρασε στο πάρκο. Και όλα αυτά στο όνομα της ιερής «πολυειδίκευσης», η κυρίαρχη λέξη για την αποδοτικότητα εξίσου και στη Disney. Δε χρειάζεται να ζητηθεί η γνώμη των εργαζομένων: «Αν δεν είσαι ευχαριστημένος, δε σε κρατάει κανείς…». Η καινούργια δουλειά του Καρίμ: να μαζεύει τους δίσκους των πελατών που φεύγουν από το εστιατόριο. Από τη στιγμή δε που είχαν αποφασίσει να απολύσουν τον λαντζιέρη (εξαιτίας μείωσης του προσωπικού), όφειλε επίσης να ασχολείται και με τη λάντζα αφού, βέβαια, πρώτα είχε συμμαζέψει. Για 16 ώρες την εβδομάδα κέρδιζε τότε 2.200 φράγκα το μήνα. Εξαιτίας βέβαια της προϋπηρεσίας του.
Μ’ αυτούς τους ρυθμούς μετά από κάποια χρόνια, και βλέποντας πως η συνδικαλιστική μου δράση στην Pizza Hut άρχιζε να φέρνει καρπούς, ο Καρίμ παρουσιάστηκε στις εκλογές ως εκπρόσωπος του προσωπικού. Για μια ακόμα φορά όμως βρέθηκε στην τελευταία θέση της λίστας. Ωστόσο, ο Καρίμ μόλις είχε πάρει μέρος στη μεγαλύτερη απεργία που γνώρισε μέχρι εκείνη τη μέρα η EuroDisney: την απεργία με πορεία του 1998 που διήρκεσε πάνω από τρεις εβδομάδες. Ήταν η επανάσταση στη Disney. Σα να γινότανε πραξικόπημα καταμεσής του πάρκου, καταμεσής του εργοστασίου της σχόλης του αμερικάνικου καπιταλισμού. Ο Καρίμ απέργησε, ακόμα κι αν δεν είχε τίποτα το κοινό με τους καλλιτέχνες της πορείας, από αλληλεγγύη. Με μια συνοδεία εκπροσώπων της CGT της εστίασης, πήγε να κάνει το γύρο όλων των εστιατορίων του πάρκου για να πείσει τους εργαζόμενους να κάνουν στάση εργασίας. Κάποιοι σταμάτησαν για μόλις ένα τέταρτο της ώρας και αυτό ήταν όλο. Δεν είναι εύκολο να κάνει κανείς απεργία όταν το μόνο που έχει είναι ένας ισχνός μισθός.
Για να τον ανταμείψει γι’ αυτή του την ενέργεια κατά τη διάρκεια της απεργίας, ο εκπρόσωπος της CGT πρότεινε στον Καρίμ να παρουσιαστεί στην ΕΥΑΕ (Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας Εργασίας), προκειμένου να έχει τουλάχιστον δικαίωμα συνδικαλιστικής εντολής. Κανονικά αυτού του τύπου η λειτουργία δεν ωφελεί πρακτικά σε τίποτα. Οι εκλεγμένοι εργαζόμενοι συναντιούνται κάθε τρεις μήνες με τη διεύθυνση για να μεταφέρουν κάποια γενικά πράγματα για τις συνθήκες εργασίας και τίποτα το συγκεκριμένο. Ο Καρίμ όμως ξέρει να χειρίζεται αυτήν την εντολή για να ενοχλεί τη διεύθυνση, να τη θέτει ενώπιον των καθημερινών της υποχρεώσεων. Πρόκειται για έναν νέο συνδικαλισμό λιγότερο θεσμικό και περισσότερο διεκδικητικό.
Ένα μήνα μετά την εκλογή του ο Καρίμ διοργάνωσε την πρώτη απεργία στο fast-food του. Εβδομήντα άτομα κινητοποιήθηκαν για να υπερασπιστούν πέντε εργαζόμενους που αρνούνταν την, επιβαλλόμενη από τη διεύθυνση, «αλλαγή θέσης». Έχοντας δουλέψει δυο χρόνια στο εσωτερικό του fast-food, η διεύθυνση τους υποχρέωσε να πηγαίνουν με karts, καροτσάκια όπου μπορεί κανείς ν’ αγοράσει πάγο και ποπ-κορν μέσα στο πάρκο. Ο Οκτώβριος πλησίαζε και κανείς δεν ήθελε να εκτεθεί στην κακοκαιρία πίσω από ένα γελοίο καροτσάκι. Αποτέλεσμα, οι εν λόγω πέντε εργαζόμενοι απολύθηκαν λόγω «απείθειας». Ο Καρίμ τους πρότεινε να φέρουν την υπόθεση ενώπιον των μελών του εργατοδικείου. Κατόπιν, μάθαμε ότι ο δικηγόρος της Disney τους συνάντησε έναν μήνα πριν δικαστεί η προσφυγή για να τους προτείνει μια φιλική συμφωνία ύψους 45.000 φράγκων (καθαρά από φόρους). Για τις προδιαγραφές πάντως της Disney αυτό είναι ένα τεράστιο ποσό για εργαζόμενους μερικής απασχόλησης που έχουν μετά βίας δυο χρόνια προϋπηρεσίας. Πάντως αυτό είναι το ποσό που καταβάλλει, υπό κανονικές συνθήκες, η διεύθυνση στους εργαζόμενους όταν τους απολύει μετά από πέντε χρόνια κανονικής εργασίας. Αυτή η αξιοθαύμαστη γενναιοδωρία σήμαινε πως η διεύθυνση δεν είχε επαρκή επιχειρήματα για να νικήσει έναντι των μελών του εργατοδικείου. Η «αλλαγή θέσης» –τι ωραία λέξη!– έχει κι αυτή τα όριά της.
Μετά απ’ αυτήν την πρώτη απεργία, ο Καρίμ βρήκε ένα κόλπο για να ταρακουνήσει τους μάνατζερς: χρησιμοποίησε τη συνδικαλιστική του εντολή για να γνωστοποιήσει γραπτώς τους «σοβαρούς και άμεσους κινδύνους». Πρόκειται κανονικά για μια έκτακτη διαδικασία που ξεκινά όταν τίθεται σε κίνδυνο η ζωή των ίδιων των εργαζομένων, αλλά ο Καρίμ προσέφευγε σ’ αυτή σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο. Ως εκλεγμένος της ΕΥΑΕ, είχε την εξουσία να εκτιμά και να κοινοποιεί αυτού του είδους τους κινδύνους στην επιθεώρηση εργασίας και η διεύθυνση ήταν υποχρεωμένη ν’ απαντήσει. Μόλις λοιπόν διαπίστωνε κάποιο πρόβλημα, το κατέγραφε ευσυνείδητα στο σχετικό βιβλίο. Για παράδειγμα: μια μηχανή για χυμό πορτοκαλιού που έσταζε στο πάτωμα, θέμα για το οποίο η διεύθυνση είχε δικαίωμα να το πληροφορηθεί ως «σοβαρό και άμεσο κίνδυνο». Ο Καρίμ θα μπορούσε να είχε μιλήσει κατευθείαν στον μάνατζερ, αλλά σίγουρα θα τον έστελνε αμέσως πίσω στο πόστο του. Έτσι, δήλωνε επίσημα τη βλάβη και αυτό δούλευε μια χαρά. Το ίδιο έκανε και με τις μηχανές για ποπ-κορν οι οποίες δεν είχαν προστατευτικό στο πάνω μέρος τους. Αποτέλεσμα, το ζεστό καλαμπόκι πεταγόταν από παντού και έκαιγε καμιά φορά ελαφρά το πρόσωπο του εργαζομένου. Χάρη στον Καρίμ οι μηχανές εφοδιάστηκαν με προστατευτικό και ακολούθησε την ίδια διαδικασία μ’ έναν αποθηκάριο που τραυματίστηκε με το παλετοφόρο, ο οποίος έπρεπε ν’ ανεβαίνει σε πλαγιές με μικρή κλίση από τσιμέντο. Το πρόβλημα είναι ότι καμιά φορά οι παλέτες έπεφταν πάνω στον αποθηκάριο. Αυτό συνιστούσε ένα «σοβαρό και άμεσο κίνδυνο» σύμφωνα με τον Καρίμ. Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να ταρακουνήσει τη διεύθυνση, η οποία μέχρι τότε δεν είχε δικαίωμα να πληροφορείται παρά έναν ή δυο «κινδύνους» το χρόνο. Ο ισχυρός παράγοντας του κλάδου της εστίασης της Disney, ο οποίος ήταν μάλιστα και τυνήσιος, προσπάθησε με καλό τρόπο να γίνει φίλος με τον Καρίμ μιλώντας του στ’ αραβικά με στυλ: εσύ κι εγώ είμαστε φίλοι και θα τα βρούμε. Αυτό όμως δε λειτούργησε ποτέ.
Γιατί το κόλπο με τον μάνατζερ που μιλάει αραβικά το είχαν ήδη προσπαθήσει μαζί μου στην Pizza Hut. Είχα προειδοποιήσει τον Καρίμ. Μια φορά που είχα περάσει από το εστιατόριο του Σαίντ-Ουέν στα πλαίσια μια συνδικαλιστικής περιοδείας δεν υπήρχε ψυχή. Όταν μπήκα μέσα ο εργαζόμενος που βρισκόταν στην υποδοχή μου έριξε ένα: «Σαλάμ Αλέκουμ!!». Στην πραγματικότητα, στο μαγαζί αυτό δεν υπήρχαν παρά μόνο Άραβες, συμπεριλαμβανομένου και του μάνατζερ. Αυτός ο τελευταίος μ’ έπιασε από τον ώμο και μου έδωσε να καταλάβω ότι, εγώ κι αυτός, είμαστε ίδιοι: όχι μάνατζερ απέναντι σε συνδικαλιστή, αλλά δυο Άραβες μαζί. Αυτή η συμπεριφορά είναι η πλευρά «κοινωνικού λειτουργού» κάποιων μάνατζερ που είναι μετανάστες. Η Pizza Hut παίζει πολύ με τις κοινότητες. Όπως και οι αγγλοσάξονες. Η λογική τους είναι απλή: «Δε δουλεύεις για την Pizza Hut, δουλεύεις για τον μάνατζερ». Σε ορισμένα δε καταστήματα ο μάνατζερ έχει γίνει αληθινός Θεός-πατερούλης. Οι εργαζόμενοι του είναι ολοκληρωτικά υποταγμένοι, κάτι που δε διευκολύνει τη δουλειά μου. Αυτός ο «εμπορικός» κοινοτισμός αναπτύσσεται ραγδαία και αρχίζει να μου τη δίνει στα νεύρα. Όλως τυχαίως στις επικίνδυνες ζώνες χρησιμοποιούν κατά πλειοψηφία Άραβες και Μαύρους. Στις γειτονιές των αστών στέλνουν να κάνουν τη διανομή Γάλλοι-«γέννημα θρέμμα». Ο πατερναλισμός και ο κοινοτισμός κοιμίζουν την κοινωνική συνείδηση των εργαζομένων. Πρέπει να ξέρει κανείς όμως ότι από τη στιγμή που τα δολάρια συνεχίζουν να ρέουν, η καταγωγή των αφεντικών δεν έχει σε τίποτα να κάνει μ’ αυτή των εργαζομένων τους. Αυτό προσπαθώ να δώσω να το καταλάβουν σε ορισμένους συναδέλφους μου στην Pizza Hut. Το ότι ένας μάνατζερ είναι Άραβας δε σημαίνει ότι δεν είναι επίσης, και κυρίως, ανώτερος στην ιεραρχία. Στο εσωτερικό της επιχείρησης οι σχέσεις υπόκεινται στον κώδικα εργασίας. Αυτό είναι όλο. Όχι σε κοινοτιστικούς κώδικες. Η διεύθυνση της Pizza Hut παίζει πάνω σ’ αυτό, αλλά αυτό στρέφεται, καμιά φορά, εναντίον των συμφερόντων της ίδιας της επιχείρησης. Μια φορά στο κατάστημα του Λεβαλουά διόρισαν έναν Άραβα μάνατζερ, ο οποίος δεν πολυφαινόταν ότι δεν είχε τις ικανότητες να διαχειριστεί το κατάστημα. Όλος ο κόσμος το έβλεπε, αλλά τον είχαν βάλει εκεί με σκοπό ν’ αφοπλίσει τις συγκρούσεις. Φυσικά αυτό δε δούλεψε. Ακόμα και για το πόστο του γραμματέα στην επιτροπή της επιχείρησης έψαξαν να βρουν Άραβα. Αυτός μου έδειξε την αλγερινή κάρτα διαμονής του για να με καλοπιάσει… Όλα είναι καλά προκειμένου να έχει κανείς ειρήνη.
Πάνω λοιπόν στον κοινοτισμό όπως και πάνω σ’ άλλα ζητήματα, ο Καρίμ κι εγώ μάθαμε πολλά από τους κοινούς μας αγώνες. Για παράδειγμα, την τακτική που συνίσταται στο να θέτεις μια σειρά από ερωτήματα στις συνελεύσεις των εκπροσώπων του προσωπικού προκειμένου ν’ ανασύρεις και τα πιο μικρά προβλήματα από την καθημερινή ζωή των εργαζομένων. Χρησιμοποιήσαμε τη μέθοδο αυτή στην Pizza Hut και ο Καρίμ τη μετέφερε στη Disney. Πειστήκαμε για ένα πράγμα: εκείνο που κάνει μια φορά κακό στους μάνατζερ της Pizza Hut κάνει δύο φορές σ’ αυτούς της Disney. Καθώς όμως ο Καρίμ δεν είχε εκλεγεί εκπρόσωπος του προσωπικού, υποχρεώνονταν να διατυπώνει ερωτήσεις και οι φίλοι του από την CGT να τις μεταβιβάζουν αντί γι’ αυτόν στη διεύθυνση. Έτσι, η διεύθυνση έπρεπε, μερικές φορές, ν’ απαντήσει μονομιάς σε πενήντα ερωτήσεις, κάποιες από τις οποίες είχαν τεθεί –πρέπει να τ’ ομολογήσουμε– καθαρά και μόνο για λόγους προβοκατόρικους. Για παράδειγμα, ο Καρίμ έκανε έναν παραλληλισμό μεταξύ των «μελών της ομάδας» Disney και τη μεταχείριση των αφρικανών σκλάβων: «Πώς εξηγείτε εσείς ότι οι εργαζόμενοι βρίσκονται σ’ ένα σκάφος του 17ου αιώνα, το οποίο αφήνει το νησί Γκορέ για να πάει στη Βοστόνη;» Δε νομίζω ότι έλαβε ποτέ απάντηση σ’ αυτήν του την ερώτηση.
Με τον τρόπο αυτό, στο πέρασμα του χρόνου σφυρηλατήσαμε τα δικά μας εργαλεία αγώνα απέναντι σε αυτιστικές διευθύνσεις. Αυτή η τακτική που συνίσταται στο να θέτεις, για παράδειγμα, δεκάδες ερωτήματα δεν ήταν παρά η απάντηση στην εξευτελιστική συμπεριφορά ορισμένων μάνατζερ. Ειδικά, δε, ο Καρίμ είχε θέσει το εξής ερώτημα σ’ έναν μάνατζερ που είχε κατηγορήσει μια καινούργια εργαζόμενη πως περίμενε πρώτα να υπογράψει τη σύμβασή της αορίστου χρόνου και μετά ν’ αποφασίσει να μείνει έγκυος: «Η Disney έχει επίσης ως στόχο της να ελέγχει τη γεννητικότητα των εργαζομένων της;» Ακόμα μια ερώτηση χωρίς απάντηση. Τουλάχιστον όμως, η διεύθυνση συγκάλεσε το μάνατζέρ της για να του πει να χαλαρώσει λίγο.
Τελικά ο Καρίμ απολύθηκε στις αρχές του 2002 λόγω «αδικαιολόγητων απουσιών». Εκείνο όμως που τους έβαλε για τα καλά φωτιά στα μπατζάκια ήταν η παρουσία μας στην τηλεόραση και ειδικά στην εκπομπή «Τα προσπαθήσαμε όλα!» του Λωρέν Ρυκιέ, το Μάρτιο του 2001. Είχε προσκληθεί ολόκληρος ο σύλλογος CGT-ταχείας εστίασης στον οποίο ήταν και ο Καρίμ. Για τη διεύθυνση της Disney αυτό είχε την επίδραση ατομικής βόμβας. Από εκεί άρχισε να θέλει πραγματικά να τον απολύσει. Εκείνος δεν ήταν πια το ίδιο πρόθυμος να την πολεμήσει γιατί είχε βρει παράλληλα μια άλλη δουλειά: να επιτηρεί τους υπολογιστές του χρηματιστηρίου κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το Σαββατοκύριακο συνέχιζε να κάνει τις 16 εβδομαδιαίες ώρες του στην EuroDisney, αλλά μ’ όλο και λιγότερη όρεξη.
Στην εκπομπή του Ρυκιέ λοιπόν, ο Καρίμ ξαναείπε όλα όσα όλος ο κόσμος ήξερε ήδη: η Disney είναι καλή για τους τουρίστες, όχι όμως για τους εργαζόμενους. Υπενθύμισε επίσης τις επαναλαμβανόμενες απολύσεις, η τελευταία εκ των οποίων αφορούσε μια κοπέλα που έδωσε δωρεάν φαγητό σε ένα φίλο της που αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες. Το πιο εντυπωσιακό ήταν πως η παρουσία μας στην τηλεόραση δεν ενθουσίασε καθόλου ούτε και τους μόνιμους υπαλλήλους της CGT της πόλης Νουαζίλ, από την οποία εξαρτάται η Disney. Κατηγόρησαν τον Καρίμ πως δεν είχε περάσει απ’ αυτούς και πως δεν τους είχε προειδοποιήσει για την πρόσκλησή του στην τηλεόραση, ενώ ήταν σχεδόν ο μόνος που δραστηριοποιούνταν στο πάρκο! Κατηγορία του τύπου: ποιος είναι αυτός ο τύπος τώρα που μιλάει στο όνομά μας; Ο Καρίμ, όπως και ‘γω, γρήγορα αντιμετώπισε προβλήματα με τη CGT. Αυτό ήταν το αποκορύφωμα, ενώ όλοι υποτίθεται αγωνιζόμαστε για καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Ο Καρίμ όμως βρέθηκε εκτός παιχνιδιού εξαιτίας μιας άλλης ιστορίας. Υπερασπίστηκε μια εργαζόμενη την οποία χτύπησε –στην κυριολεξία χτύπησε– ένας μάνατζερ. Η εργαζόμενη αυτή μπορεί να ήταν εντελώς καχεκτική, με το ζόρι σαράντα κιλά, αλλά δεν είχε καθόλου μικρή γλώσσα. Μια μέρα ο μάνατζερ της είπε να βιαστεί και αυτή του είπε να την παρατήσει ήσυχη. Τότε εκείνος την έπιασε από τα μπράτσα, την έσπρωξε και της έδωσε ένα χαστούκι. Το ίδιο βράδυ πήγε με τον πατέρα της στο Αστυνομικό Τμήμα, στο οποίο ανήκει η Disney, προκειμένου να καταθέσει καταγγελία. Στο τμήμα όμως αρνήθηκαν να δεχτούν την καταγγελία της με την πρόφαση πως δεν υπήρχαν «εμφανή σημάδια». Την επόμενη ημέρα θυμωμένος ο Καρίμ εναντίον της Disney και εναντίον των αστυνομικών πήγαν μαζί στο Αστυνομικό Τμήμα, δεν έτυχαν όμως καλύτερης υποδοχής. Πήγε λοιπόν τη συνάδελφό του που ήταν ακόμα τραυματισμένη στα έκτακτα περιστατικά για να πάρει μια ιατρική βεβαίωση. Κατά τη διάρκεια όλης της υπόλοιπης εβδομάδας ο Καρίμ παρενοχλούσε τον μάνατζερ κάνοντας τον δημόσια ρεζίλι, υπενθυμίζοντάς του σε κάθε στιγμή πως είχε χτυπήσει μια κοπέλα, η οποία ήταν τα μισά κιλά απ’ αυτόν. Εντούτοις, αυτό δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε: ένας σεφ είχε ήδη σπάσει το χέρι μιας σερβιτόρας χωρίς να τιμωρηθεί στο ελάχιστο. Η διεύθυνση τον υποχρέωσε μόνο να πάρει την άδειά του αμέσως μετά το περιστατικό προκειμένου να ηρεμήσουν τα πνεύματα.
Σίγουρα ο Καρίμ μπορεί να μην κέρδισε σπουδαία πράγματα μ’ αυτήν την υπόθεση, αλλά τουλάχιστον η κοπέλα δεν είχε την εντύπωση πως είναι μόνη απέναντι στη μηχανή Disney. Γενικά βέβαια μιλώντας δεν μπορούμε να πούμε πως ο Καρίμ πήρε την ικανοποίηση πολλών εκ των συγκεκριμένων διεκδικήσεων στα εφτά χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων δούλεψε στην EuroDisney. Κατόρθωσε όμως ν’ αποτρέψει αρκετές καταχρηστικές απολύσεις. Ειδικά μάλιστα για έναν οικογενειάρχη εργαζόμενο, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι είχε κλέψει μια, ξεχασμένη από τους πελάτες, κάμερα στο τραπέζι ενός εστιατορίου, αντί να την παραδώσει στον μάνατζερ. Η διεύθυνση κάλεσε την αστυνομία και του έβαλαν χειροπέδες μπροστά σ’ όλους του τους συναδέλφους. Τον προφυλάκισαν… Η διεύθυνση όμως δεν κατάφερε ν’ αποδείξει την κλοπή και ο Καρίμ πέτυχε την επαναπρόσληψή του.
Απλό μέλος της ΕΥΑΕ της Disney, παρατημένος από τους τοπικούς και εθνικούς συνδικαλιστές, σιγά-σιγά κατατροπώθηκε από τη διεύθυνση. Με την κλασική διαδικασία: οι απολύσεις έπεφταν με την παραμικρή αδικαιολόγητη απουσία (οι οποίες εξάλλου είναι πάρα πολλές μεταξύ των εργαζομένων του πάρκου). Όταν άνοιξαν το δεύτερο πάρκο ο Καρίμ μας ζήτησε να έρθουμε για μια μικρή πορεία με την επιτροπή υποστήριξης των απεργών του McDonald’s Στρασβούργου-Σαιν-Ντενί. Καταλάβαμε γρήγορα πως ο Καρίμ είχε γίνει ο στόχος της διεύθυνσης. Οι σεκιούριτι του πάρκου –οι fox– δεν τον άφηναν στην ησυχία του. Επιστρέφοντας σπίτι του δέχτηκε μία πρόσκληση για συζήτηση που προηγούνταν της απόλυσης. Παρουσιάσθηκε ενώπιον της επιτροπής της επιχείρησης, η οποία ψήφισε ενάντια στην απόλυσή του, με την αξιοσημείωτη εξαίρεση του συνδικάτου των ανεξάρτητων που ανήκε στη διεύθυνση. Στην πραγματικότητα όμως, η CGT δεν τον υποστήριζε πια και ο επιθεωρητής εργασίας αποδέχθηκε την απόλυσή του μέσα σε δεκαπέντε μέρες. Στην περιοχή δεν αστειευόμαστε με την Disney που αποτελεί ένα αληθινό κράτος εν κράτει στο Σαιν-ε-Μαρν. Ο Καρίμ άρχισε να τους χαλάει την εικόνα, ιδιαίτερα συμμετέχοντας στις απεργίες των McDonald’s και της Pizza Hut στο Παρίσι, οι οποίες μεταδόθηκαν από τα Μ.Μ.Ε.
Ο Καρίμ θυμάται συχνά το συμβάν εκείνο που τον ώθησε ν’ ασχοληθεί με το συνδικαλισμό: την απόλυση-εξπρές του συναδέλφου του Ντοσό, αυτού του ηλικιωμένου συνδικαλισμένου στη CFTC από την Ακτή του Ελεφαντοστού, ο οποίος δούλευε σκληρά, αλλά σίγουρα όχι αρκετά για την Disney. Μόλις άνοιξε το στόμα του και είπε πως έχει πόνους στην πλάτη και πως θα ήθελε καλύτερα να του ανέθεταν λιγότερο βαριά καθήκοντα, τον απέλυσαν. Από τη μια μέρα στην άλλη. Ο Καρίμ σοκαρίστηκε που είχε παρευρεθεί σ’ αυτήν τη σκηνή χωρίς να μπορεί να κάνει τίποτα. Ο Ντοσό δεν ήταν ούτε αρκετά νέος ούτε αρκετά ευλύγιστος. Η ίδια η διεύθυνση το επιβεβαίωσε άλλωστε μια μέρα: ο μέσος όρος ηλικίας των εργαζομένων στην Disney δε θα πρέπει να ξεπερνά τα 22 χρόνια. Σήμερα στα 34 χρόνια του ο Καρίμ έγινε σεκιουριτάς σ’ αποθήκες και εργοτάξια.
Αν δεν είχα γνωρίσει τον Καρίμ από τότε που ήμασταν πιτσιρίκια στο Λεβαλλουά, οι αγώνες της Pizza Hut και οι αγώνες της Disney ποτέ δε θα συνδέονταν μεταξύ τους. Ακόμα κι αν το εργατικό δυναμικό, οι μισθοί και οι συνθήκες εργασίας είναι παρόμοιες, θα ήταν δύσκολο να κάνει κανείς τη σύνδεση έστω κι αν διαμεσολαβούσε η συνομοσπονδία Εμπορίου της CGT. Πρόκειται στ’ αλήθεια για τυχαίο γεγονός το ότι δυο παιδικοί φίλοι από προάστιο του Παρισιού ξαναβρίσκονται ο ένας στην Pizza Hut και ο άλλος στην Disney; Και αν αυτό είναι απλά και μόνο αναπόφευκτο;
Το ίδιο αναπόφευκτο είναι επίσης και αυτό το νέο που μόλις έλαβα: η διεύθυνση της Pizza Hut μόλις προσέλαβε ένα νέο υπεύθυνο ανθρωπίνων πόρων. Και μαντέψτε από πού έρχεται;
Από… όχι δεν είναι δυνατόν...
Ναι! Κατευθείαν από τη EuroDisney!
Τελευταίο αίνιγμα: πού δουλεύει τώρα πια ο παλιός υπεύθυνος της Pizza Hut;
Στα McDonald’s.
Στην ταχεία εστίαση τα στελέχη είναι το ίδιο εναλλάξιμα όπως και οι εργαζόμενοι.
