6. Όταν η Pizza Hut ανακαλύπτει τον κώδικα εργασίας…
Οι βάσεις του εργατικού δικαίου θα πρέπει να διδάσκονται στο σχολείο. Μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων δε γνωρίζει τα δικαιώματά της. Εκείνο που μ’ εκπλήσσει είναι ότι η επιθεώρηση εργασίας σφίγγει κανονικά τα λουριά σε μια αμερικανική πολυεθνική για συνεχόμενες παραβάσεις του νόμου. Το θέμα δεν είναι να τα βάλει κανείς με μία μικρομεσαία επιχείρηση. Η Pizza Hut απασχολεί αρκετά στελέχη τα οποία είχαν όλο τον ελεύθερο χρόνο κατά τη διάρκεια των σπουδών τους να μάθουν απέξω τον κώδικα εργασίας. Στ’ αλήθεια όμως τόσο ακριβά κοστίζει η εφαρμογή του;
Πόσες φορές για παράδειγμα δε ζητήσαμε την επισκευή και ανακαίνιση του καταστήματος της Ντουλόν στο Παρίσι πριν αυτό κλείσει τελικά οριστικά το 2003; Οι εργαζόμενοι δούλεψαν για καιρό μέσα σ’ επικίνδυνες συνθήκες: το πάτωμα βούλιαζε από χρόνο σε χρόνο. Δεν υπήρχε παρά μόνο ένα μικτό βεστιάριο και ένα ντους. Όλοι, αγόρια και κορίτσια, άλλαζαν την ίδια στιγμή πριν πάνε να ταρακουνηθούν πάνω σ’ ένα πάτωμα που κινδύνευε να καταρρεύσει από στιγμή σε στιγμή. Δυο χρόνια πέρασαν από την πρώτη μας προειδοποίηση ως το οριστικό κλείσιμο του χώρου διανομής. Επισκέφθηκα επίσης ένα κατάστημα στις Βερσαλλίες το οποίο ήταν παλιό μπακάλικο. Τα βεστιάρια περιορίζονταν σ’ ένα μεγάλο σωρό στοιβαγμένων πραγμάτων στο βάθος του καταστήματος πίσω από το φούρνο. Και εκεί επίσης, μετά από πολλές αιτήσεις, το κατάστημα έκλεισε. Τίποτα όμως δεν έγινε ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας όταν οι εργαζόμενοι ακόμα δούλευαν σ’ αυτό. Ένα άλλο παράδειγμα: στο κατάστημα της λεωφόρου Ρισάρ-Λενουάρ υπήρχε αφρός που έβγαινε από τους τοίχους και η θερμοκρασία περιβάλλοντος άγγιζε τους 35 βαθμούς Κελσίου. Είναι αυτό που λέμε, συνθήκες εργασίας σκατά. Γενικά μιλώντας, το «πάρκο» των καταστημάτων, όπως το αποκαλούν, είναι σε άθλια κατάσταση και καθώς η διεύθυνση βεβαιώνει πως χάνει χρήματα, λίγες πιθανότητες υπάρχουν ώστε μια μέρα να αρχίσει σοβαρά ν’ ανακαινίζει αυτά τα καταστήματα. Δέκα χρόνια είναι τώρα που είμαι εργαζόμενος στην SEPSA και δέκα χρόνια τώρα λένε πως χάνουν χρήματα. Η μητρική όμως εταιρεία της SPIZZA 30 έχει κέρδη.
Για να πειστεί κανείς για την κακή προδιάθεση της διεύθυνσης, αρκεί ν’ ανατρέξει σ’ οποιαδήποτε έκθεση της επιθεώρησης εργασίας. Ας πάρουμε εκείνη που συντάχθηκε από την επιθεώρηση του Παρισιού, η οποία διενέργησε μαζί μου μια επίσκεψη σε κατάστημα της οδού Λεντρού-Ρολάν το 2002. Αν διαβάσει κανείς προσεκτικά αυτό το επίσημο έγγραφο, δεν είναι και πολύ δύσκολο να σκεφτεί πως το κατάστημα αυτό είναι το άντρο της παρανομίας : «Οι συνθήκες μέσα στις οποίες αποθηκεύεται η βενζίνη για τα μοτοποδήλατα παρουσιάζει κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων. Σε περίπτωση πυρκαγιάς, που μπορεί να προκληθεί από κάποιο μπιτόνι, δεν υπάρχει κανένα κατάλληλο μέσο πυρόσβεσης (…)». Ακολουθεί το πιο ωραίο: «Επιπλέον, πριν να κάνετε τον ανεφοδιασμό από το βενζινάδικο, παρακαλείσθε να βρείτε ένα μέσο για τη μεταφορά των μπιτονιών βενζίνης διαφορετικό από τα κασόνια που χρησιμεύουν κανονικά για τη μεταφορά τροφίμων σε πελάτες. Καταλαβαίνετε ότι αυτή η μέθοδος δεν είναι αποδεκτή για λόγους υγιεινής και δημόσιας υγείας». Τα υπόλοιπα από την επίσκεψη του ελεγκτή εργασίας είναι στο ίδιο κλίμα: «Κανονίστε να ξαναθέσετε σε κατάσταση ομαλής λειτουργίας τις τουαλέτες (…). Τόσο οι ανδρικές όσο και οι γυναικείες βρίσκονταν σε μία κατάσταση πολύ κατώτερη από αυτήν που κανείς μπορεί να περιμένει από ένα κατάστημα που πουλά αναλώσιμα τρόφιμα». Σ’ ότι αφορά τα κράνη, τα μπλουζάκια και τα γάντια που παρέχονται στους διανομείς, ο ελεγκτής διαμαρτύρεται για το ότι δεν μπόρεσε «να διαβάσει τα έγγραφα που σχετίζονται μ’ αυτόν τον εξοπλισμό και που δικαιολογούν ότι βρίσκεται σε αρμονία με την ισχύουσα νομοθεσία».
Ακόμα μια παρατήρηση που απευθύνεται προς το μάνατζερ: «Δε βάζετε στη διάθεση των εργαζομένων σας που απασχολούνται στο τηλεφωνικό κέντρο καθίσματα που να προσαρμόζονται στη θέση ημικαθιστός (…). Δεν μπορείτε να αγνοείτε τη μη αναστρέψιμη επίδραση που συνεπάγεται η στάση όρθιος και ακίνητος στο σκελετό των εργαζομένων που εκτίθενται σ’ αυτήν τη θέση». Και η έκθεση συνεχίζει: πάτωμα που αποσυντίθεται στο επίπεδο του πάγκου εργασίας, οχήματα εκτός λειτουργίας κίνησης, εσωτερική σημείωση της διεύθυνσης ανηρτημένη σε συνδικαλιστικό πανό, κτλ. Ένα σωρό από ελάχιστα ορατά μικροπράγματα, τα οποία όμως συσσωρεύονται και δηλητηριάζουν την καθημερινή ζωή των εργαζομένων. Για να μην πούμε για τις καθημερινές παρατηρήσεις και τις προσβολές του μάνατζερ. Αυτό όμως κανένας ελεγκτής εργασίας δεν μπορεί να το διαπιστώσει.
Αντίθετα, μπορεί εύκολα να επισημάνει τις καταχρήσεις κάθε είδους που συνδέονται με τις συμβάσεις εργασίας μερικής απασχόλησης, τη μεγάλη σπεσιαλιτέ της ταχείας εστίασης που αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή σε πολλούς τομείς (πολυκαταστήματα, ξενοδοχεία, εταιρείες καθαρισμού…). Ένας άλλος ελεγκτής εργασίας έκανε μια ενημερωτική επίσκεψη στο κατάστημα της Μασύ (στην Εσόν) το 1997. «Ο καταμερισμός του χρόνου εργασίας μεταξύ των ημερών της εβδομάδας και των εβδομάδων του μήνα δεν είναι δυνατό να τροποποιηθεί χωρίς να έχει ενημερωθεί ο εργαζόμενος τουλάχιστον 7 ημέρες πριν την ημερομηνία κατά την οποία αυτή η τροποποίηση θα τεθεί σε ισχύ». Μ’ άλλα λόγια, οι μικρο-κομπίνες του μάνατζερ, ο οποίος πίστευε ότι θα έκλεινε τις τρύπες του χρόνου εργασίας του καταστήματος αλλάζοντας τις συμβάσεις εργασίας την τελευταία στιγμή, δεν ήταν καθόλου νόμιμες. Τι κρίμα για τ’ αφεντικά. Το εργατικό δυναμικό όμως δεν είναι (ακόμα;) αρκετά εύπλαστο. Χαίρω πολύ… Ο ελεγκτής σημείωσε επίσης τα ονόματα πολλών εργαζομένων που δούλευαν «πάνω από 10 ώρες την ημέρα» με συμβάσεις μερικής απασχόλησης! Αποτέλεσμα: «Διαπίστωσα ότι η πλειοψηφία των απασχολούμενων εργαζομένων διενεργούν συμπληρωματικές ώρες πέραν του επιτρεπόμενου 10%». Σε βαθμό μάλιστα που ο ελεγκτής υποχρεώθηκε να ζητήσει από το μάνατζερ να συνάψει άμεσα για έναν εργαζόμενο σύμβαση πλήρους απασχόλησης! Το πρόβλημα εξάλλου ήταν το ίδιο με τους βοηθούς των μάνατζερ των οποίων οι πολυάριθμες επιπλέον ώρες ποτέ δεν πληρώνονταν. Ας μη μιλήσουμε για τις εκλογές ανάδειξης εκπροσώπων του προσωπικού. Κατά παράβαση του κώδικα εργασίας, και παρά τις εκκλήσεις της CGT του Μασύ, ο μάνατζερ αρνούνταν συνέχεια να τις διεξάγει. Είναι άλλωστε πολύ πιο εύκολο να κάνεις τζίρο όταν δεν εκπροσωπούνται οι εργαζόμενοι.
Από έλεγχο σ’ έλεγχο μάθαμε να θέτουμε τις σωστές ερωτήσεις πράγμα το οποίο δεν άρεσε στη διεύθυνση. Κατά την ετήσια συνέλευση για τους μισθούς όπου ζητήσαμε καινούργια γάντια και παπούτσια για τους διανομείς, ο τοπικός διευθυντής μας απάντησε: «Μήπως θέλετε και καλσόν με την επωνυμία της Pizza Hut;» Προθυμοποιηθήκαμε ν’ αναπαραγάγουμε την απάντησή του στις προκηρύξεις μας. Ασφαλώς, αυτή η φινετσάτη παρατήρηση μπορεί να γίνει κατανοητή ίσως και μεταφορικά. Τι να μας πει όμως όταν τα ζητούμενα γάντια και παπούτσια συνεχίζουν να μην υπάρχουν; Πρέπει πάντα αυτά που λέει να εκλαμβάνονται μεταφορικά; Ούτε μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται, επειδή είναι κανείς νέος, να πρέπει να του φωνάζουν οι ανώτεροί του κατά τη διάρκεια της εργασίας του και να εξευτελίζεται στις συνδικαλιστικές συνελεύσεις.
Μας παρενοχλούν; Να τους παρενοχλήσουμε κι εμείς. Λίγο πριν τις εκλογές για την ανάδειξη συνδικαλιστικών εκπροσώπων, ο διευθυντής ανθρώπινων πόρων δήλωσε στην επιθεώρηση εργασίας πως οι εκλεγμένοι δε διατύπωναν ουσιαστικά καμία ερώτηση στις συνελεύσεις των εκπροσώπων του προσωπικού. Με το που μου δόθηκε η ευκαιρία να εκλεγώ το 2000 τα πράγματα άλλαξαν δραστικά. Με τους συναδέλφους μου της CGT, χρησιμοποιήσαμε τις εκθέσεις της επιθεώρησης εργασίας ως συνδικαλιστικό όπλο. Ένα βράδυ μετά τη δουλειά κλειστήκαμε για τρεις ώρες με μια συνάδελφο του καταστήματος του Λεβαλλουά που γνώριζε καλά την ταχεία εστίαση∙ όπως και πολλοί άλλοι είχε δουλέψει στα McDonald’s πριν έρθει στην Pizza Hut. Είχε αρχίσει να μην αντέχει άλλο τον καινούργιο μάνατζερ, ο οποίος ήταν παλιός στρατιωτικός που είχε υπηρετήσει στο Τσαντ και που μας μεταχειριζόταν σα στρατιωτάκια. Οι δυο μας στο χώρο της CGT του Λεβαλλουά καταγράψαμε όλα όσα δεν υποφέρονταν άλλο στην Pizza Hut. Φτιάξαμε μια λίστα με 44 ερωτήσεις, προκειμένου η διεύθυνση να ενημερωθεί για τις διεκδικήσεις της βάσης, για την περίπτωση που δεν τα παρακολουθούσε όλα. Βάλαμε λοιπόν το κείμενο σε φάκελο και το στείλαμε συστημένο στον προεδρεύοντα σύμβουλο. Και ορίστε ένα μικρό δείγμα.
Πάνω στα ωράρια:
-Με ποιο δικαίωμα ο μάνατζερ του Λεβαλλουά-Περέ μπορεί ν’ αλλάζει τις ώρες που έχουν ήδη υπογράψει οι εργαζόμενοι στα φύλλα παρουσίας, χωρίς να τους ειδοποιεί προηγουμένως;
-Γιατί, στα περισσότερα καταστήματά μας, τα plannings (προγράμματα εργασίας) δεν αναρτώνται 10 ημέρες πριν όπως το ορίζει η συλλογική σύμβαση;
-Γιατί τα plannings τροποποιούνται, ενώ έχουν ήδη αναρτηθεί;
-Ποια είναι η θέση της διεύθυνσης στην άρνηση ορισμένων εργαζομένων να δουλέψουν επιπλέον ώρες;
Στις σχέσεις με τα στελέχη:
-Ξέροντας ότι τα στελέχη διαθέτουν τους κωδικούς και τα κλειδιά όλων των ταμείων, ποιος είναι υπεύθυνος για τις ληστείες που διαπράττονται κατά τις ώρες υπηρεσίας;
-Με ποιο δικαίωμα τα στελέχη μπορούν ν’ αμφιβάλλουν για το χρόνο διανομής και για τα καθήκοντα που δεν έχουν διενεργηθεί, λόγω έλλειψης χρόνου, μετά από τις 11 το βράδυ;
-Ποιες είναι οι προτάσεις σας για την εκπαίδευση μελών της ομάδας στελέχωσης ώστε να επικοινωνούν καλύτερα μεταξύ τους και κυρίως με τους εργαζόμενους;
-Πόσες ώρες την εβδομάδα πρέπει να δουλέψει ένας βοηθός ώστε να εκτιμηθεί αυτό από τον μάνατζέρ του, ξέροντας πως οι 37 ώρες φαινομενικά δεν είναι εφικτές;
Και βέβαια πάνω στις συνθήκες εργασίας:
-Με ποια μέθοδο εκπαιδεύονται οι νέοι εργαζόμενοι; Θέλουμε καθαρές, συγκεκριμένες και εκτενείς απαντήσεις για κάθε πόστο εργασίας.
-Μπορείτε να μας υποδείξετε μια ημερομηνία για το ρολόι χτυπήματος κάρτας, το οποίο θα έπρεπε να υπάρχει εδώ κι ένα χρόνο;
-Γιατί σε ορισμένες μονάδες δεν έχει προβλεφθεί υποχρεωτικά αντιολισθηρό πάτωμα;
-Τα αδιάβροχα καθαρίζονται κανονικά; Και αν ναι, με ποια συχνότητα;
-Τι σκοπεύει να κάνει η διεύθυνση προκειμένου να βρει μια λύση για το ανεπαρκές προσωπικό του καταστήματος;
Χωρίς να ξεχνάμε τους διανομείς:
-Τι σκοπεύει να κάνει η διεύθυνση για να παράσχει στους διανομείς ένα μίνιμουμ εκπαίδευσης πάνω στον κώδικα οδικής κυκλοφορίας; Για να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις και τις ληστείες;
-Η διεύθυνση αφήνει αρκετό χρόνο στους διανομείς, ώστε να ελέγξουν την fox (μοτοποδήλατο) τους στην αρχή της υπηρεσίας τους;
-Το να μεταφέρονται καύσιμα πάνω σε μια fox απαγορεύεται από το νόμο. Οι διανομείς είναι υποχρεωμένοι να μεταφέρουν και να έρχονται σ’ επαφή με καύσιμα, ενώ δεν είναι εκπαιδευμένοι γι’ αυτό; Θα υπάρξει εκπαίδευση πρατηριούχου στην Pizza Hut; Εξάλλου, δεν απαγορεύεται ν’ αποθηκεύεται βενζίνη στο εσωτερικό καταστήματος πίτσας;
Και τέλος για την κουζίνα:
-Ο φούρνος καθαρίζεται τακτικά; Αν ναι, πολύ θα θέλαμε να ξέρουμε τη συχνότητα αυτού του καθαρισμού γιατί διευκρινίζουμε πως μεγάλα κομμάτια λίπους πέφτουν συνεχώς πάνω στις πίτσες… Μήπως και αυτό είναι ένα από τα μυστικά παρασκευής της Pizza Hut; Και σ’ αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να τους τη χρεώνουμε οκτώ φράγκα επιπλέον;
-Γιατί χρησιμοποιούμε προϊόντα που δεν έχουν αποψυχθεί στο τέλος της βραδιάς για να φτιάξουμε τις πίτσες;
-Γιατί τα υλικά που βρίσκονται πάνω στο τραπέζι δεν πετιούνται συστηματικά με το κλείσιμο του καταστήματος;
Εν ολίγοις, αν κι ορισμένες ερωτήσεις ήταν διατυπωμένες με πολύ ειρωνικό τρόπο, όλα τα προβλήματα που καταγράψαμε βρίσκονται συνεχώς στην επικαιρότητα. Εκείνη την περίοδο, η διεύθυνση δεν είχε εκτιμήσει αυτήν την προσβολή. Μερικές εβδομάδες αφότου είχα στείλει τη λίστα στο big boss, τέθηκα σε «συντηρητική απόλυση». Από το ν’ απαντήσει στις ερωτήσεις η Pizza Hut προτίμησε να απαλλαγεί απ’ αυτόν που τις έθετε. Και δεν έκανα δα και τίποτα το σπουδαίο. Έγραφα απλά και μόνο προκηρύξεις. Αυτήν την περίοδο πετύχαμε επίσης να κάνουμε και τις πρώτες στάσεις εργασίας στη σειρά. Γιατί πολλοί εργαζόμενοι αναγνώριζαν τα προβλήματά τους μέσα στις 44 ερωτήσεις. Ο μάνατζερ είχε πειστεί πως ήμουν εγώ που έκανα τους εργαζόμενους ν’ απεργήσουν! Λες κι έφτανε να κουνήσω το δαχτυλάκι μου για να κάνω είκοσι άτομα να στασιάσουν. Αυτό που ποτέ τους δεν κατάλαβαν –ή αυτό που δε θέλουν να καταλάβουν γιατί κάτι τέτοιο θ’ αμφισβητούσε ολόκληρο το σύστημά τους– είναι πως οι ίδιες οι συνθήκες εργασίας είναι εκείνες που ωθούν τους εργαζόμενους να εξεγερθούν. Η πολιτική της διεύθυνσης αρκεί από μόνη της για να κινητοποιήσει τους απεργούς. Δεν έχουν ανάγκη από εμένα. Με κάτι τέτοιες προκηρύξεις περιορίζομαι στο να ενημερώνω τους εργαζόμενους ότι είναι δυνατό –και νόμιμο– να αναρωτιούνται πάνω στην επισφάλειά μας. Με δεδομένο το ύψος των ετήσιων κερδών της επιχείρησης –τα οποία μετριούνται σε εκατομμύρια δολάρια– πόσο θα κόστιζαν μικρές βελτιώσεις που ζητούν οι εργαζόμενοι στον τομέα της ασφάλειας, της υγιεινής και των μισθών; Χωρίς να είμαι ειδικός στη λογιστική, πιστεύω ότι πρόκειται για μια ελάχιστη δαπάνη που θα επιφέρει τεράστια κοινωνική πρόοδο. Αυτό που αποτελεί πρόβλημα και που πρέπει ν’ αλλάξει ολοκληρωτικά είναι η νοοτροπία της επιχείρησης. Αντί να βρίσκεται το κέρδος στο κέντρο όλων των στόχων, θα πρέπει να είναι ξανά οι εργαζόμενοι στην καρδιά του συστήματος. Δεν έχω ψευδαισθήσεις, ούτε καν στην περίπτωση που αρχίσει το εργατικό δίκαιο να εφαρμόζεται στα καταστήματα διανομής της Pizza Hut. Τουλάχιστον στο Ιλ-ντε-Φρανς. Σήμερα έχουμε εσωτερικές εκλογές. Χωρίς αμφιβολία, μπορεί να υπάρχουν λιγότερες καταχρήσεις στις συμβάσεις εργασίας, οι συνθήκες όμως υγιεινής και ασφάλειας θέλουν ακόμα βελτίωση.
Μένει μια μεγάλη δικαστική διαμάχη εναντίον της διεύθυνσης που πρέπει οπωσδήποτε να κερδηθεί. Αυτή η διαμάχη, η οποία περνά μέσα από μια μακρά και δαπανηρή διαδικασία, είναι σε πλήρη εξέλιξη. Πρόκειται να γνωστοποιήσω στη δικαιοσύνη πως όλες οι φίρμες με την επωνυμία Pizza Hut Γαλλίας ανήκουν στην ίδια επιχείρηση. Μπορεί να φαίνεται απίστευτο να λέγεται κάτι τέτοιο, όμως η επιχείρηση είναι αυτή τη στιγμή χωρισμένη σε πέντε, ξεχωριστές μεταξύ τους, θυγατρικές: τη SEPSA (τον εργοδότη μου που ασχολείται με τις διανομές στο Ιλ-ντε-Φρανς) τη SPIZZA 30, τη DOMICILE PIZZA, τη SPIZZA 30 SAS και τη PIZZA FRANCE. Πρόκειται για μια κλασική συναρμολόγηση που επιτρέπει τον καταμερισμό προκειμένου να βασιλεύει καλύτερα. Έχουμε το ίδιο αφεντικό, τον ίδιο διευθυντή ανθρωπίνων πόρων, την ίδια υπηρεσία πληρωμής. Όλα δηλαδή είναι συγκεντρωτικά, εκτός του ότι δεν έχουμε καθόλου δεσμούς μεταξύ μας. Σκοπός μας είναι λοιπόν να γνωστοποιήσουμε πως αυτές οι πέντε ανεξάρτητες επιχειρήσεις συνιστούν μία Οικονομική και Κοινωνική Μονάδα (OKM), κάτι που θα επέτρεπε, για παράδειγμα, να υπάρχουν πολλοί εκπρόσωποι του προσωπικού σε κεντρικό επίπεδο, καθώς και να εναρμονισθούν προς τα πάνω οι αποδοχές και οι συνθήκες εργασίας χιλιάδων εργαζομένων της Pizza Hut. Αν είχα εκλεγεί κεντρικός εκπρόσωπος, θα μπορούσα να επισκέπτομαι όλα τα καταστήματα και τα συνδικάτα θα είχαν προφανώς μεγαλύτερη βαρύτητα στις εσωτερικές διαπραγματεύσεις1.
Οι βάσεις του εργατικού δικαίου θα πρέπει να διδάσκονται στο σχολείο. Μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων δε γνωρίζει τα δικαιώματά της. Εκείνο που μ’ εκπλήσσει είναι ότι η επιθεώρηση εργασίας σφίγγει κανονικά τα λουριά σε μια αμερικανική πολυεθνική για συνεχόμενες παραβάσεις του νόμου. Το θέμα δεν είναι να τα βάλει κανείς με μία μικρομεσαία επιχείρηση. Η Pizza Hut απασχολεί αρκετά στελέχη τα οποία είχαν όλο τον ελεύθερο χρόνο κατά τη διάρκεια των σπουδών τους να μάθουν απέξω τον κώδικα εργασίας. Στ’ αλήθεια όμως τόσο ακριβά κοστίζει η εφαρμογή του;
Πόσες φορές για παράδειγμα δε ζητήσαμε την επισκευή και ανακαίνιση του καταστήματος της Ντουλόν στο Παρίσι πριν αυτό κλείσει τελικά οριστικά το 2003; Οι εργαζόμενοι δούλεψαν για καιρό μέσα σ’ επικίνδυνες συνθήκες: το πάτωμα βούλιαζε από χρόνο σε χρόνο. Δεν υπήρχε παρά μόνο ένα μικτό βεστιάριο και ένα ντους. Όλοι, αγόρια και κορίτσια, άλλαζαν την ίδια στιγμή πριν πάνε να ταρακουνηθούν πάνω σ’ ένα πάτωμα που κινδύνευε να καταρρεύσει από στιγμή σε στιγμή. Δυο χρόνια πέρασαν από την πρώτη μας προειδοποίηση ως το οριστικό κλείσιμο του χώρου διανομής. Επισκέφθηκα επίσης ένα κατάστημα στις Βερσαλλίες το οποίο ήταν παλιό μπακάλικο. Τα βεστιάρια περιορίζονταν σ’ ένα μεγάλο σωρό στοιβαγμένων πραγμάτων στο βάθος του καταστήματος πίσω από το φούρνο. Και εκεί επίσης, μετά από πολλές αιτήσεις, το κατάστημα έκλεισε. Τίποτα όμως δεν έγινε ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας όταν οι εργαζόμενοι ακόμα δούλευαν σ’ αυτό. Ένα άλλο παράδειγμα: στο κατάστημα της λεωφόρου Ρισάρ-Λενουάρ υπήρχε αφρός που έβγαινε από τους τοίχους και η θερμοκρασία περιβάλλοντος άγγιζε τους 35 βαθμούς Κελσίου. Είναι αυτό που λέμε, συνθήκες εργασίας σκατά. Γενικά μιλώντας, το «πάρκο» των καταστημάτων, όπως το αποκαλούν, είναι σε άθλια κατάσταση και καθώς η διεύθυνση βεβαιώνει πως χάνει χρήματα, λίγες πιθανότητες υπάρχουν ώστε μια μέρα να αρχίσει σοβαρά ν’ ανακαινίζει αυτά τα καταστήματα. Δέκα χρόνια είναι τώρα που είμαι εργαζόμενος στην SEPSA και δέκα χρόνια τώρα λένε πως χάνουν χρήματα. Η μητρική όμως εταιρεία της SPIZZA 30 έχει κέρδη.
Για να πειστεί κανείς για την κακή προδιάθεση της διεύθυνσης, αρκεί ν’ ανατρέξει σ’ οποιαδήποτε έκθεση της επιθεώρησης εργασίας. Ας πάρουμε εκείνη που συντάχθηκε από την επιθεώρηση του Παρισιού, η οποία διενέργησε μαζί μου μια επίσκεψη σε κατάστημα της οδού Λεντρού-Ρολάν το 2002. Αν διαβάσει κανείς προσεκτικά αυτό το επίσημο έγγραφο, δεν είναι και πολύ δύσκολο να σκεφτεί πως το κατάστημα αυτό είναι το άντρο της παρανομίας : «Οι συνθήκες μέσα στις οποίες αποθηκεύεται η βενζίνη για τα μοτοποδήλατα παρουσιάζει κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων. Σε περίπτωση πυρκαγιάς, που μπορεί να προκληθεί από κάποιο μπιτόνι, δεν υπάρχει κανένα κατάλληλο μέσο πυρόσβεσης (…)». Ακολουθεί το πιο ωραίο: «Επιπλέον, πριν να κάνετε τον ανεφοδιασμό από το βενζινάδικο, παρακαλείσθε να βρείτε ένα μέσο για τη μεταφορά των μπιτονιών βενζίνης διαφορετικό από τα κασόνια που χρησιμεύουν κανονικά για τη μεταφορά τροφίμων σε πελάτες. Καταλαβαίνετε ότι αυτή η μέθοδος δεν είναι αποδεκτή για λόγους υγιεινής και δημόσιας υγείας». Τα υπόλοιπα από την επίσκεψη του ελεγκτή εργασίας είναι στο ίδιο κλίμα: «Κανονίστε να ξαναθέσετε σε κατάσταση ομαλής λειτουργίας τις τουαλέτες (…). Τόσο οι ανδρικές όσο και οι γυναικείες βρίσκονταν σε μία κατάσταση πολύ κατώτερη από αυτήν που κανείς μπορεί να περιμένει από ένα κατάστημα που πουλά αναλώσιμα τρόφιμα». Σ’ ότι αφορά τα κράνη, τα μπλουζάκια και τα γάντια που παρέχονται στους διανομείς, ο ελεγκτής διαμαρτύρεται για το ότι δεν μπόρεσε «να διαβάσει τα έγγραφα που σχετίζονται μ’ αυτόν τον εξοπλισμό και που δικαιολογούν ότι βρίσκεται σε αρμονία με την ισχύουσα νομοθεσία».
Ακόμα μια παρατήρηση που απευθύνεται προς το μάνατζερ: «Δε βάζετε στη διάθεση των εργαζομένων σας που απασχολούνται στο τηλεφωνικό κέντρο καθίσματα που να προσαρμόζονται στη θέση ημικαθιστός (…). Δεν μπορείτε να αγνοείτε τη μη αναστρέψιμη επίδραση που συνεπάγεται η στάση όρθιος και ακίνητος στο σκελετό των εργαζομένων που εκτίθενται σ’ αυτήν τη θέση». Και η έκθεση συνεχίζει: πάτωμα που αποσυντίθεται στο επίπεδο του πάγκου εργασίας, οχήματα εκτός λειτουργίας κίνησης, εσωτερική σημείωση της διεύθυνσης ανηρτημένη σε συνδικαλιστικό πανό, κτλ. Ένα σωρό από ελάχιστα ορατά μικροπράγματα, τα οποία όμως συσσωρεύονται και δηλητηριάζουν την καθημερινή ζωή των εργαζομένων. Για να μην πούμε για τις καθημερινές παρατηρήσεις και τις προσβολές του μάνατζερ. Αυτό όμως κανένας ελεγκτής εργασίας δεν μπορεί να το διαπιστώσει.
Αντίθετα, μπορεί εύκολα να επισημάνει τις καταχρήσεις κάθε είδους που συνδέονται με τις συμβάσεις εργασίας μερικής απασχόλησης, τη μεγάλη σπεσιαλιτέ της ταχείας εστίασης που αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή σε πολλούς τομείς (πολυκαταστήματα, ξενοδοχεία, εταιρείες καθαρισμού…). Ένας άλλος ελεγκτής εργασίας έκανε μια ενημερωτική επίσκεψη στο κατάστημα της Μασύ (στην Εσόν) το 1997. «Ο καταμερισμός του χρόνου εργασίας μεταξύ των ημερών της εβδομάδας και των εβδομάδων του μήνα δεν είναι δυνατό να τροποποιηθεί χωρίς να έχει ενημερωθεί ο εργαζόμενος τουλάχιστον 7 ημέρες πριν την ημερομηνία κατά την οποία αυτή η τροποποίηση θα τεθεί σε ισχύ». Μ’ άλλα λόγια, οι μικρο-κομπίνες του μάνατζερ, ο οποίος πίστευε ότι θα έκλεινε τις τρύπες του χρόνου εργασίας του καταστήματος αλλάζοντας τις συμβάσεις εργασίας την τελευταία στιγμή, δεν ήταν καθόλου νόμιμες. Τι κρίμα για τ’ αφεντικά. Το εργατικό δυναμικό όμως δεν είναι (ακόμα;) αρκετά εύπλαστο. Χαίρω πολύ… Ο ελεγκτής σημείωσε επίσης τα ονόματα πολλών εργαζομένων που δούλευαν «πάνω από 10 ώρες την ημέρα» με συμβάσεις μερικής απασχόλησης! Αποτέλεσμα: «Διαπίστωσα ότι η πλειοψηφία των απασχολούμενων εργαζομένων διενεργούν συμπληρωματικές ώρες πέραν του επιτρεπόμενου 10%». Σε βαθμό μάλιστα που ο ελεγκτής υποχρεώθηκε να ζητήσει από το μάνατζερ να συνάψει άμεσα για έναν εργαζόμενο σύμβαση πλήρους απασχόλησης! Το πρόβλημα εξάλλου ήταν το ίδιο με τους βοηθούς των μάνατζερ των οποίων οι πολυάριθμες επιπλέον ώρες ποτέ δεν πληρώνονταν. Ας μη μιλήσουμε για τις εκλογές ανάδειξης εκπροσώπων του προσωπικού. Κατά παράβαση του κώδικα εργασίας, και παρά τις εκκλήσεις της CGT του Μασύ, ο μάνατζερ αρνούνταν συνέχεια να τις διεξάγει. Είναι άλλωστε πολύ πιο εύκολο να κάνεις τζίρο όταν δεν εκπροσωπούνται οι εργαζόμενοι.
Από έλεγχο σ’ έλεγχο μάθαμε να θέτουμε τις σωστές ερωτήσεις πράγμα το οποίο δεν άρεσε στη διεύθυνση. Κατά την ετήσια συνέλευση για τους μισθούς όπου ζητήσαμε καινούργια γάντια και παπούτσια για τους διανομείς, ο τοπικός διευθυντής μας απάντησε: «Μήπως θέλετε και καλσόν με την επωνυμία της Pizza Hut;» Προθυμοποιηθήκαμε ν’ αναπαραγάγουμε την απάντησή του στις προκηρύξεις μας. Ασφαλώς, αυτή η φινετσάτη παρατήρηση μπορεί να γίνει κατανοητή ίσως και μεταφορικά. Τι να μας πει όμως όταν τα ζητούμενα γάντια και παπούτσια συνεχίζουν να μην υπάρχουν; Πρέπει πάντα αυτά που λέει να εκλαμβάνονται μεταφορικά; Ούτε μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται, επειδή είναι κανείς νέος, να πρέπει να του φωνάζουν οι ανώτεροί του κατά τη διάρκεια της εργασίας του και να εξευτελίζεται στις συνδικαλιστικές συνελεύσεις.
Μας παρενοχλούν; Να τους παρενοχλήσουμε κι εμείς. Λίγο πριν τις εκλογές για την ανάδειξη συνδικαλιστικών εκπροσώπων, ο διευθυντής ανθρώπινων πόρων δήλωσε στην επιθεώρηση εργασίας πως οι εκλεγμένοι δε διατύπωναν ουσιαστικά καμία ερώτηση στις συνελεύσεις των εκπροσώπων του προσωπικού. Με το που μου δόθηκε η ευκαιρία να εκλεγώ το 2000 τα πράγματα άλλαξαν δραστικά. Με τους συναδέλφους μου της CGT, χρησιμοποιήσαμε τις εκθέσεις της επιθεώρησης εργασίας ως συνδικαλιστικό όπλο. Ένα βράδυ μετά τη δουλειά κλειστήκαμε για τρεις ώρες με μια συνάδελφο του καταστήματος του Λεβαλλουά που γνώριζε καλά την ταχεία εστίαση∙ όπως και πολλοί άλλοι είχε δουλέψει στα McDonald’s πριν έρθει στην Pizza Hut. Είχε αρχίσει να μην αντέχει άλλο τον καινούργιο μάνατζερ, ο οποίος ήταν παλιός στρατιωτικός που είχε υπηρετήσει στο Τσαντ και που μας μεταχειριζόταν σα στρατιωτάκια. Οι δυο μας στο χώρο της CGT του Λεβαλλουά καταγράψαμε όλα όσα δεν υποφέρονταν άλλο στην Pizza Hut. Φτιάξαμε μια λίστα με 44 ερωτήσεις, προκειμένου η διεύθυνση να ενημερωθεί για τις διεκδικήσεις της βάσης, για την περίπτωση που δεν τα παρακολουθούσε όλα. Βάλαμε λοιπόν το κείμενο σε φάκελο και το στείλαμε συστημένο στον προεδρεύοντα σύμβουλο. Και ορίστε ένα μικρό δείγμα.
Πάνω στα ωράρια:
-Με ποιο δικαίωμα ο μάνατζερ του Λεβαλλουά-Περέ μπορεί ν’ αλλάζει τις ώρες που έχουν ήδη υπογράψει οι εργαζόμενοι στα φύλλα παρουσίας, χωρίς να τους ειδοποιεί προηγουμένως;
-Γιατί, στα περισσότερα καταστήματά μας, τα plannings (προγράμματα εργασίας) δεν αναρτώνται 10 ημέρες πριν όπως το ορίζει η συλλογική σύμβαση;
-Γιατί τα plannings τροποποιούνται, ενώ έχουν ήδη αναρτηθεί;
-Ποια είναι η θέση της διεύθυνσης στην άρνηση ορισμένων εργαζομένων να δουλέψουν επιπλέον ώρες;
Στις σχέσεις με τα στελέχη:
-Ξέροντας ότι τα στελέχη διαθέτουν τους κωδικούς και τα κλειδιά όλων των ταμείων, ποιος είναι υπεύθυνος για τις ληστείες που διαπράττονται κατά τις ώρες υπηρεσίας;
-Με ποιο δικαίωμα τα στελέχη μπορούν ν’ αμφιβάλλουν για το χρόνο διανομής και για τα καθήκοντα που δεν έχουν διενεργηθεί, λόγω έλλειψης χρόνου, μετά από τις 11 το βράδυ;
-Ποιες είναι οι προτάσεις σας για την εκπαίδευση μελών της ομάδας στελέχωσης ώστε να επικοινωνούν καλύτερα μεταξύ τους και κυρίως με τους εργαζόμενους;
-Πόσες ώρες την εβδομάδα πρέπει να δουλέψει ένας βοηθός ώστε να εκτιμηθεί αυτό από τον μάνατζέρ του, ξέροντας πως οι 37 ώρες φαινομενικά δεν είναι εφικτές;
Και βέβαια πάνω στις συνθήκες εργασίας:
-Με ποια μέθοδο εκπαιδεύονται οι νέοι εργαζόμενοι; Θέλουμε καθαρές, συγκεκριμένες και εκτενείς απαντήσεις για κάθε πόστο εργασίας.
-Μπορείτε να μας υποδείξετε μια ημερομηνία για το ρολόι χτυπήματος κάρτας, το οποίο θα έπρεπε να υπάρχει εδώ κι ένα χρόνο;
-Γιατί σε ορισμένες μονάδες δεν έχει προβλεφθεί υποχρεωτικά αντιολισθηρό πάτωμα;
-Τα αδιάβροχα καθαρίζονται κανονικά; Και αν ναι, με ποια συχνότητα;
-Τι σκοπεύει να κάνει η διεύθυνση προκειμένου να βρει μια λύση για το ανεπαρκές προσωπικό του καταστήματος;
Χωρίς να ξεχνάμε τους διανομείς:
-Τι σκοπεύει να κάνει η διεύθυνση για να παράσχει στους διανομείς ένα μίνιμουμ εκπαίδευσης πάνω στον κώδικα οδικής κυκλοφορίας; Για να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις και τις ληστείες;
-Η διεύθυνση αφήνει αρκετό χρόνο στους διανομείς, ώστε να ελέγξουν την fox (μοτοποδήλατο) τους στην αρχή της υπηρεσίας τους;
-Το να μεταφέρονται καύσιμα πάνω σε μια fox απαγορεύεται από το νόμο. Οι διανομείς είναι υποχρεωμένοι να μεταφέρουν και να έρχονται σ’ επαφή με καύσιμα, ενώ δεν είναι εκπαιδευμένοι γι’ αυτό; Θα υπάρξει εκπαίδευση πρατηριούχου στην Pizza Hut; Εξάλλου, δεν απαγορεύεται ν’ αποθηκεύεται βενζίνη στο εσωτερικό καταστήματος πίτσας;
Και τέλος για την κουζίνα:
-Ο φούρνος καθαρίζεται τακτικά; Αν ναι, πολύ θα θέλαμε να ξέρουμε τη συχνότητα αυτού του καθαρισμού γιατί διευκρινίζουμε πως μεγάλα κομμάτια λίπους πέφτουν συνεχώς πάνω στις πίτσες… Μήπως και αυτό είναι ένα από τα μυστικά παρασκευής της Pizza Hut; Και σ’ αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να τους τη χρεώνουμε οκτώ φράγκα επιπλέον;
-Γιατί χρησιμοποιούμε προϊόντα που δεν έχουν αποψυχθεί στο τέλος της βραδιάς για να φτιάξουμε τις πίτσες;
-Γιατί τα υλικά που βρίσκονται πάνω στο τραπέζι δεν πετιούνται συστηματικά με το κλείσιμο του καταστήματος;
Εν ολίγοις, αν κι ορισμένες ερωτήσεις ήταν διατυπωμένες με πολύ ειρωνικό τρόπο, όλα τα προβλήματα που καταγράψαμε βρίσκονται συνεχώς στην επικαιρότητα. Εκείνη την περίοδο, η διεύθυνση δεν είχε εκτιμήσει αυτήν την προσβολή. Μερικές εβδομάδες αφότου είχα στείλει τη λίστα στο big boss, τέθηκα σε «συντηρητική απόλυση». Από το ν’ απαντήσει στις ερωτήσεις η Pizza Hut προτίμησε να απαλλαγεί απ’ αυτόν που τις έθετε. Και δεν έκανα δα και τίποτα το σπουδαίο. Έγραφα απλά και μόνο προκηρύξεις. Αυτήν την περίοδο πετύχαμε επίσης να κάνουμε και τις πρώτες στάσεις εργασίας στη σειρά. Γιατί πολλοί εργαζόμενοι αναγνώριζαν τα προβλήματά τους μέσα στις 44 ερωτήσεις. Ο μάνατζερ είχε πειστεί πως ήμουν εγώ που έκανα τους εργαζόμενους ν’ απεργήσουν! Λες κι έφτανε να κουνήσω το δαχτυλάκι μου για να κάνω είκοσι άτομα να στασιάσουν. Αυτό που ποτέ τους δεν κατάλαβαν –ή αυτό που δε θέλουν να καταλάβουν γιατί κάτι τέτοιο θ’ αμφισβητούσε ολόκληρο το σύστημά τους– είναι πως οι ίδιες οι συνθήκες εργασίας είναι εκείνες που ωθούν τους εργαζόμενους να εξεγερθούν. Η πολιτική της διεύθυνσης αρκεί από μόνη της για να κινητοποιήσει τους απεργούς. Δεν έχουν ανάγκη από εμένα. Με κάτι τέτοιες προκηρύξεις περιορίζομαι στο να ενημερώνω τους εργαζόμενους ότι είναι δυνατό –και νόμιμο– να αναρωτιούνται πάνω στην επισφάλειά μας. Με δεδομένο το ύψος των ετήσιων κερδών της επιχείρησης –τα οποία μετριούνται σε εκατομμύρια δολάρια– πόσο θα κόστιζαν μικρές βελτιώσεις που ζητούν οι εργαζόμενοι στον τομέα της ασφάλειας, της υγιεινής και των μισθών; Χωρίς να είμαι ειδικός στη λογιστική, πιστεύω ότι πρόκειται για μια ελάχιστη δαπάνη που θα επιφέρει τεράστια κοινωνική πρόοδο. Αυτό που αποτελεί πρόβλημα και που πρέπει ν’ αλλάξει ολοκληρωτικά είναι η νοοτροπία της επιχείρησης. Αντί να βρίσκεται το κέρδος στο κέντρο όλων των στόχων, θα πρέπει να είναι ξανά οι εργαζόμενοι στην καρδιά του συστήματος. Δεν έχω ψευδαισθήσεις, ούτε καν στην περίπτωση που αρχίσει το εργατικό δίκαιο να εφαρμόζεται στα καταστήματα διανομής της Pizza Hut. Τουλάχιστον στο Ιλ-ντε-Φρανς. Σήμερα έχουμε εσωτερικές εκλογές. Χωρίς αμφιβολία, μπορεί να υπάρχουν λιγότερες καταχρήσεις στις συμβάσεις εργασίας, οι συνθήκες όμως υγιεινής και ασφάλειας θέλουν ακόμα βελτίωση.
Μένει μια μεγάλη δικαστική διαμάχη εναντίον της διεύθυνσης που πρέπει οπωσδήποτε να κερδηθεί. Αυτή η διαμάχη, η οποία περνά μέσα από μια μακρά και δαπανηρή διαδικασία, είναι σε πλήρη εξέλιξη. Πρόκειται να γνωστοποιήσω στη δικαιοσύνη πως όλες οι φίρμες με την επωνυμία Pizza Hut Γαλλίας ανήκουν στην ίδια επιχείρηση. Μπορεί να φαίνεται απίστευτο να λέγεται κάτι τέτοιο, όμως η επιχείρηση είναι αυτή τη στιγμή χωρισμένη σε πέντε, ξεχωριστές μεταξύ τους, θυγατρικές: τη SEPSA (τον εργοδότη μου που ασχολείται με τις διανομές στο Ιλ-ντε-Φρανς) τη SPIZZA 30, τη DOMICILE PIZZA, τη SPIZZA 30 SAS και τη PIZZA FRANCE. Πρόκειται για μια κλασική συναρμολόγηση που επιτρέπει τον καταμερισμό προκειμένου να βασιλεύει καλύτερα. Έχουμε το ίδιο αφεντικό, τον ίδιο διευθυντή ανθρωπίνων πόρων, την ίδια υπηρεσία πληρωμής. Όλα δηλαδή είναι συγκεντρωτικά, εκτός του ότι δεν έχουμε καθόλου δεσμούς μεταξύ μας. Σκοπός μας είναι λοιπόν να γνωστοποιήσουμε πως αυτές οι πέντε ανεξάρτητες επιχειρήσεις συνιστούν μία Οικονομική και Κοινωνική Μονάδα (OKM), κάτι που θα επέτρεπε, για παράδειγμα, να υπάρχουν πολλοί εκπρόσωποι του προσωπικού σε κεντρικό επίπεδο, καθώς και να εναρμονισθούν προς τα πάνω οι αποδοχές και οι συνθήκες εργασίας χιλιάδων εργαζομένων της Pizza Hut. Αν είχα εκλεγεί κεντρικός εκπρόσωπος, θα μπορούσα να επισκέπτομαι όλα τα καταστήματα και τα συνδικάτα θα είχαν προφανώς μεγαλύτερη βαρύτητα στις εσωτερικές διαπραγματεύσεις1.
