3.Γρήγορα, πιο γρήγορα!
Α, ο διανομέας πίτσας… Χωρίς αμφιβολία, ο πιο εμβληματικός εργαζόμενος της Pizza Hut. Είναι αυτός που βλέπουμε να τρέχει γρήγορα και να φρενάρει στο κόκκινο, εκείνος που κρατά στα χέρια του τις πίτσες όταν του ανοίγετε την πόρτα, εκείνος που λέει ευχαριστώ (κατά κανόνα) όταν του δίνετε πουρμπουάρ. Είναι αυτός που αναλαμβάνει επίσης αλόγιστους κινδύνους για να μεταφέρει τις πίτσες με οποιοδήποτε καιρό και στην ώρα τους, αυτός που ο μάνατζερ κατσαδιάζει, αυτός που κάνει μόνος του τον βενζινοπώλη γεμίζοντας το μοτοποδήλατό του μπροστά στο κατάστημα και τελικά αυτός που απεργεί καμιά φορά για να λάβει ένα πριμ επικινδυνότητας, κράνος σύμφωνα με τις προδιαγραφές και κατάλληλα παπούτσια.
Ο διανομέας όμως δεν είναι ΜΟΝΟ διανομέας. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ εύκολο. Είναι πάνω απ’ όλα «πολυειδικευμένος εργαζόμενος» -η μεγάλη ανακάλυψη της ταχείας εστίασης. Λίγο καιρό πριν την άφιξή μου, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 υπήρχαν ακόμα καλά προσδιορισμένες θέσεις: διανομέας, τηλεφωνητής, πιτσαδόρος, κτλ.
Τώρα όλοι πρέπει να είναι εναλλάξιμοι σ’ όλα τα πόστα: φτιάξιμο πίτσας, διανομή, λήψη παραγγελιών, κόψιμο πίτσας, και ακόμα –μπορώ να το επιβεβαιώσω– βάψιμο του καταστήματος… Να γιατί ο διανομέας δεν είναι μόνο διανομέας.
Μόλις το rush ξεκινήσει πρέπει να πάει πρώτα στο τηλεφωνικό κέντρο. Αν δεν έχει τίποτα να κάνει (πράγμα σπάνιο) μπορεί να συνεχίσει να κάνει την «προ-» για το υπόλοιπο της εβδομάδας. Μόλις υπάρξουν πάρα πολλές παραγγελίες, και επομένως πάρα πολλές πίτσες για προετοιμασία, ο μάνατζερ τον ρίχνει στην παραγωγή. Κατόπιν, σε κάποια στιγμή, τ’ αφεντικό του ζητάει να τ’ αφήσει όλα να πάρει το μοτοποδήλατό του και να πάει να κάνει τη διανομή. Όλα διευθύνονται από μια οθόνη υπολογιστή, το «dispatch»: ένα πόστο που διευθύνεται είτε από τον μάνατζερ είτε από το βοηθό του. Από εκεί φεύγουν όλες οι διαταγές.
Να είσαι πολυειδικευμένος σημαίνει πάνω από όλα να ξέρεις να υπακούς. Μόλις απομακρυνθείς από το κατάστημα –και από τον μάνατζερ– νιώθεις ένα κάποιο αίσθημα ελευθερίας πάνω στο μοτοποδήλατο, μόνο που όλες οι διαδρομές χρονομετρούνται, επιτηρούνται και αξιολογούνται από τ’ αφεντικό που στην επιστροφή μοιράζει καλούς και κακούς βαθμούς. Ξαναφεύγεις, ξαναέρχεσαι και δε σταματάς αυτά τα πηγαινέλα για δυο ή τρεις ώρες. Ιδιαίτερα το βράδυ. Η παράδοση της πίτσας προκαλεί πολύ περισσότερο άγχος το βράδυ παρά το μεσημέρι. Στο τέλος του rush ο μάνατζερ στέλνει ορισμένους διανομείς στη λάντζα για να γεμίσουν το πλυντήριο πιάτων στο όνομα της ιερής-αγίας «πολυειδίκευσης». Αρχή της επιχείρησης είναι να απασχολεί συνεχώς λιγότερο από το κανονικό εργατικό δυναμικό. Η εργασία δε λείπει ποτέ και είναι απολύτως αδύνατο να κάνει κανείς ένα διάλειμμα. Στην έσχατη ανάγκη, στις ημέρες με λίγη κάμψη, ο μάνατζερ μπορεί πάντα να ζητήσει από τους εργαζόμενους να καθαρίσουν το κατάστημα.
Ωστόσο, από πείρα μπορούμε να πούμε πως το πόστο του διανομέα είναι, χωρίς αμφιβολία, το λιγότερο δύσκολο της αλυσίδας. Μια στιγμή ελευθερίας χωρίς τον μάνατζερ στην πλάτη σου. Τουλάχιστον, αν το μέρος της διανομής δεν είναι πολύ μακρινό, μπορείς πάντα να σταματήσεις για να πιεις έναν καφέ ριψοκινδυνεύοντας βέβαια να δεχθείς γυρίζοντας τις επιπλήξεις του μάνατζερ, ο οποίος βρίσκει πως χρειαζόμαστε όλο και περισσότερο χρόνο για να κάνουμε διανομή σε πολυκατοικίες που βρίσκονται όλο και πιο κοντά. Αυτή η ψευδοελευθερία του διανομέα εξηγεί εξάλλου και το πόσο δύσκολο είναι να κάνεις απεργία σ’ ένα κατάστημα διανομής. Αντιθέτως, σ’ ένα εστιατόριο οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να ξεφύγουν από την πίεση των ανωτέρων. Οι εργαζόμενοι ενός εστιατορίου βρίσκονται πάντοτε υπό το βλέμμα τ’ αφεντικού, εκτός κι αν πάνε να ξεκουραστούν στις τουαλέτες ή να ξεφύγουν βγάζοντας έξω τα σκουπίδια. Γι’ αυτό και η κινητοποίηση αυτών των εργαζομένων είναι πάντα πιο εύκολη.
Η δουλειά όμως των διανομέων δεν είναι καθόλου ξεκούραστη. Μια διευκρίνιση σχετικά με τη διαφήμιση της Pizza Hut: θα ήταν πολύ ωραίο ο χρόνος διανομής να ήταν μισή ώρα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μισή ώρα μεταξύ του τηλεφωνήματος του πελάτη και την άφιξη της πίτσας. Πρέπει ν’ αφαιρεθεί ο χρόνος λήψης της παραγγελίας, ο χρόνος ετοιμασίας της πίτσας, του ψησίματος για εφτά λεπτά και κοψίματός της. Συνήθως, δε μένουν παρά μόνο πέντε με εφτά λεπτά για τη διανομή της πίτσας. Γρήγορα μ’ έκαναν να καταλάβω ότι έκανα λάθος που σεβόμουν τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Δεν πήγαινα αρκετά γρήγορα, δε διένειμα ποτέ αρκετές πίτσες. Τα πάντα υπολογίζονται, καταγράφονται και, κυρίως, συγκρίνονται. Πρόκειται για ένα μάνατζμεντ πολύ παιδικό που επικροτεί αυτόν που διανέμει πιο γρήγορα, αυτόν που έχει την καλύτερη χρονική απόδοση. Μπροστά σ’ όλον τον κόσμο ο μάνατζερ μοιράζει τους καλούς βαθμούς: «Πρέπει να έβγαλες πολύ πουρμπουάρ σήμερα εσύ. Πολύ καλά!» Εγώ ήθελα να του απαντήσω ότι μ’ όλους αυτούς τους τόσο αφοσιωμένους διανομείς η διεύθυνση της Pizza Hut θα πρέπει να κερδίζει ολόκληρα βουνά από χρήματα.
Δε θα ήταν ψέμα να πει κανείς πως μας κρατάνε με τα πουρμπουάρ. Είναι ένας κανονικός μισθός μεταξύ 7 και 15 ευρώ την ημέρα και πρόκειται για καθαρά λεφτά, χωρίς κρατήσεις, που φτάνουν στις τσέπες μας κάθε βράδυ. Χωρίς αυτό το οικονομικό καρότο σίγουρα δε θα αναλαμβάναμε όλους αυτούς τους κινδύνους για να μεταφέρουμε τις πίτσες στην ώρα τους. Στο τέλος του μήνα με τις 20 ώρες του εβδομαδιαίου συμβολαίου, με καμιά δεκαριά συμπληρωματικών ωρών και με τα πουρμπουάρ ο μισθός, στην καλύτερη βέβαια των περιπτώσεων, μπορεί ν’ αγγίξει ακόμα και τα 650 ευρώ περίπου. Όλα είναι καλά για να τσεπώσουμε μερικά ευρώ παραπάνω. Η διεύθυνση επινόησε ένα σύστημα αναπληρωματικής επιλογής με μεταβλητή μίσθωση. Έτσι, αν συμβάλλουμε στην πρόσληψη ενός φίλου παίρνουμε πριμ 40 ευρώ. Αν μείνει για έξι μήνες έχουμε δικαίωμα για 40 ευρώ επιπλέον. Είναι ένα πονηρό σύστημα γιατί ο επιλεγμένος εργαζόμενος δε δουλεύει πλέον για τ’ αφεντικό του, αλλά για να κερδίσει χρήματα ο κολλητός του. Δε χρειάζεται βέβαια ν’ αναφέρουμε ότι ελάχιστοι είναι αυτοί που κερδίζουν το τζακπότ γιατί δεν είναι πολλοί αυτοί που τ’ αντέχουν.
Άλλες κομπίνες; Ορισμένοι ξαναπαίρνουν τα διαφημιστικά κουπόνια έκπτωσης (3 ευρώ) από το ίδιο τους το χρηματοκιβώτιο και τα δίνουν στον μάνατζερ σα να ήταν πελάτες που ερχόντουσαν να πληρώσουν με το κουπόνι. Έτσι, τσεπώνουν κατευθείαν το ποσό του κουπονιού της έκπτωσης. Άλλοι πάλι πουλούν πίτσες στους πελάτες χωρίς να τις καταχωρούν στον υπολογιστή. Με λίγα λόγια, όλοι κάνουν ό,τι μπορούν για να στρογγυλέψουν τον ελλειμματικό τους μηνιαίο προϋπολογισμό. Ο εργαζόμενος έτσι νιώθει μια ορισμένη ικανοποίηση, διότι νομίζει πως παίρνει περισσότερα απ’ όσα θα έπρεπε. Μήπως όμως και η ίδια διεύθυνση δεν έχει κάποιο συμφέρον σ’ όλα αυτά; Όταν πρόκειται να διώξει έναν εργαζόμενο, είναι εύκολο να του πει πως την εξαπάτησε με τα κουπόνια έκπτωσης ή πως πούλησε πίτσες χωρίς να τις δηλώσει. Συνέπεια: όταν φτάνω μπροστά στους εργαζόμενους για να τους μιλήσω για τις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις πολλοί είναι εκείνοι που μου απαντούν πως τα περνάνε άσχημα, αλλά πως, από οικονομικής πλευράς, δεν τα καταφέρνουν και τόσο άσχημα…
Η ευλογημένη εποχή της βέσπας για τους διανομείς ήταν πριν δέκα χρόνια. Κατόπιν, όταν οι Αμερικάνοι πήραν τον έλεγχο της Pizza Hut τις αντικατέστησαν με τα μοτοποδήλατα. Η νέα διεύθυνση σύναψε μια συμφωνία με την Peugeot και σιγά-σιγά είδαμε να εκτοπίζονται οι Fox. Η βέσπα ήταν πολυτέλεια. Τα πόδια προστατεύονταν καλά, ενώ τώρα το κρύο εισχωρεί σ’ όλο το κορμί όταν κάνουμε τη διανομή το χειμώνα. Τα μοτοποδήλατα είναι πολύ ελαφριά και με το παραμικρό αεράκι γέρνουν. Το πλεονέκτημα –από οικονομικής πλευράς βέβαια– είναι ότι πάνε πολύ πιο γρήγορα από τις βέσπες. Οι συνθήκες έτσι εργασίας μας επιδεινώθηκαν για καθαρά οικονομικά κίνητρα. Με τα μοτοποδήλατα όμως τηρούμε τα χρονικά όρια, ο αριθμός των διανομών αυξάνεται και… ο τζίρος φουσκώνει, μόνο που μπαίνει σε κίνδυνο η υγεία και η ασφάλεια των διανομέων.
Τα τροχαία ατυχήματα είναι αναρίθμητα ιδίως ανάμεσα στους νέους διανομείς που τους υποχρεώνουν να πάνε πολύ γρήγορα σε περιοχές διανομής που δε γνωρίζουν. Η άρνηση προτεραιότητας είναι η μαύρη κηλίδα όλων των διανομέων. Ένας συνάδελφος του Μαν, ο Φρανσουά Σ., έχασε τη ζωή του, όταν τον πάτησε ένα αυτοκίνητο καθώς έφευγε για διανομή. Το βρίσκω εξωφρενικό να πεθάνεις στα 21 σου για μια πίτσα και το βασικό ωριαίο μισθό. Μετά από αυτό το θανατηφόρο δυστύχημα, και υπό την πίεση των συναισθημάτων, οι εκπρόσωποι της CFDT της Ρουέν, της οποίας εξαρτώνται τα καταστήματα του Μαν, συνέταξαν μια προκήρυξη: «Δεν αξίζει σε τίποτα να σκοτωνόμαστε πάνω σ’ ένα μοτοποδήλατο και, κυρίως, για μια επιχείρηση που για ακόμα μια φορά θα προσποιηθεί πως λυπάται και θλίβεται, αλλά που δεν κάνει τίποτα για να μας προστατέψει. Πού πηγαίνουν λοιπόν τα λεφτά μιας πολυεθνικής επιχείρησης όπως η Pizza Hut; Ασφαλώς, στο μάρκετινγκ και σ’ ενέργειες προώθησης των προϊόντων και όχι στην ασφάλεια. Κοιτάξτε την αξιοθρήνητη κατάσταση των Fox και των κρανών σας. Σκεφτείτε με τον τρόπο που σας κάνουν χωρίς σταματημό να τρέχετε πιο γρήγορα: «Μπράβο, απόψε είχαμε 95% διανομή εντός χρόνου!» ΟΚ, και το ποσοστό των ατυχημάτων; Ελάχιστα ενδιαφέρει. Ένας διανομέας αντικαθίσταται εύκολα. Το βασικό είναι η πίτσα να διανέμεται στην ώρα της».
Τα ατυχήματα είναι κάτι που «συμβαίνουν», μας λέει η διεύθυνση. Δυστυχώς, αυτό είναι αλήθεια. Το πρόβλημα είναι πως η ιεραρχία μας επιβάλλει επίσης αποστολές για τις οποίες οι μηχανές μας δεν είναι εξοπλισμένες. Ένα παράδειγμα: ένας διανομέας του καταστήματος Βαγκράμ στο Παρίσι έπεσε πηγαίνοντας να προμηθευτεί chicken wings από ένα άλλο κατάστημα. Έφυγε ολοταχώς κατόπιν παραγγελίας του μάνατζέρ του λόγω εξάντλησης αποθεμάτων. Το κασόνι όμως των μοτοποδηλάτων μας είναι για να δέχονται δυο πίτσες, όχι για να κουβαλούν ολόκληρα κιλά από chicken wings. Αποτέλεσμα, το μοτοποδήλατο ήταν πολύ βαρύ πίσω και ο διανομέας τραυματίστηκε στο πόδι. Στο νοσοκομείο ο μάνατζερ του έστειλε ένα κουπόνι για μια δωρεάν πίτσα. Χλιδή, έτσι…;
Στο βαθμό όμως που η φίρμα της Pizza Hut είναι κατακερματισμένη σε μικρότερες εταιρίες και στο βαθμό που η ίδια η διανομή εξαρτάται από επιχειρήσεις τοπικού επιπέδου είναι αδύνατο να συνταχτεί ένας συγκεκριμένος απολογισμός των υφιστάμενων ατυχημάτων των διανομέων. Και οι μάνατζερς βοηθούν ώστε τα μικρά ατυχήματα να μη δηλώνονται σαν εργατικά ατυχήματα. Και αυτό για έναν απλούστατο λόγο: όσο περισσότερα ατυχήματα δηλώνονται τόσο μειώνεται και το πριμ τους! Είναι πολύ ύπουλο διότι, καμιά φορά, είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι που ενοχοποιούνται για τ’ ότι έπεσαν. Είδα έναν που κούτσαινε και ο οποίος παρ’ όλ’ αυτά επέστρεψε να κάνει διανομή: «Δε θέλω να χάσω όλο μου το πουρμπουάρ», μου εξομολογήθηκε.
Ο άλλος υφιστάμενος κίνδυνος για τους διανομείς είναι, ασφαλώς, οι ένοπλες επιθέσεις. Ένα βράδυ, μερικούς μήνες μετά από την πρόσληψή μου στην επιχείρηση, έκανα διανομή σε μια κακοφωτισμένη γειτονιά. Δυο σκούτερς με πλησίασαν, το ένα από τ’ αριστερά και τ’ άλλο απ’ τα δεξιά. Στρίμωξαν τη βέσπα μου από την κάθε της πλευρά. Μου έβαλαν ένα μαχαίρι στην κοιλιά και μου ζήτησαν τα χρήματα του ταμείου, περίπου 150 ευρώ, όπως και τις πίτσες. Τους τα έδωσα όλα. Ζήτησα σ’ έναν από τους ληστές να μου επιστρέψει την ταυτότητά μου και την τηλεκάρτα που βρίσκονταν μέσα στο τσαντάκι μου και δέχθηκε. Ειλικρινά μπορεί να μην τραυματίστηκα, αλλά εξοργίστηκα που εξευτελίστηκα έτσι για μια πίτσα και μερικά φράγκα. Δεν είχα ποτέ δεχθεί βία, και αρκούσε που ήμουν ντυμένος με τη φόρμα της Pizza Hut για να μου επιτεθούν! Όταν έφτασα στο κατάστημα ο μάνατζερ ήταν μπροστά στο dispatch του εν πλήρει rush. Του αφηγήθηκα τη ληστεία. Δεν τον πολυένοιαξε.
Σχεδόν όλοι οι διανομείς έχουν δεχθεί επιθέσεις. Ορισμένοι, καμιά φορά, κάνουν τους ήρωες και δέχονται κτυπήματα, φτυσίματα ή τους κυνηγούν τα σκυλιά. Θεωρούν πως είναι οι ίδιοι υπεύθυνοι για τα χρήματα του ταμείου. Ασφαλώς κάτι τέτοιο δεν είναι αλήθεια γιατί ευτυχώς δεν οφείλουμε να επιστρέφουμε τα κλεμμένα χρήματα, αλλά εδώ και χρόνια απαιτούμε ένα πριμ επικινδυνότητας. Η διεύθυνση δέχτηκε τελικά να μας ντύσει στα μαύρα και όχι πια στα κόκκινα για να μην είμαστε τόσο εύκολα αναγνωρίσιμοι. Ευχαριστούμε Pizza Hut!
Στο τέλος της δεκαετίας του 1990 ορισμένες συνοικίες στο Λεβαλουά και στο Κλισύ έγιναν τόσο επικίνδυνες που αρνούμαστε να μπαίνουμε σ’ αυτές. Πολλοί διανομείς είχαν δεχθεί επίθεση στην ίδια περιοχή, μια γειτονιά στο Κλισύ. Επειδή ο μάνατζερ συνέχιζε να μας στέλνει χωρίς ν’ αναρωτιέται, αποφασίσαμε να μπλοκάρουμε το μαγαζί για μια εβδομάδα. Είναι η πιο μεγάλη απεργία που οργάνωσα εκεί κάτω. Και είναι επίσης η πρώτη φορά που είδα τον έντυπο τύπο να ενδιαφέρεται για μια σύγκρουση στην Pizza Hut. Ήταν το 1998. Οι διανομείς ήταν πολύ πρόθυμοι. Θυμάμαι πως ορισμένοι μεταξύ αυτών, ενταγμένοι στο τοπικό RPR [Rassemblement pour la République. Γκωλικό δεξιό κόμμα που στις εκλογές του 2002 μετονομάστηκε σε «Λαϊκό Κόμμα» (UMP). Σ.τ.Μ.], είχαν ξεσηκώσει ακόμα και τους φίλους τους για να μας δώσουν ένα χέρι βοήθειας! Πάμε από έκπληξη σ’ έκπληξη…
Αυτή η απεργία ήταν πετυχημένη. Σταματήσαμε ν’ αναλαμβάνουμε αυτήν την περιοχή διανομής. Οι ίδιοι οι πελάτες θα όφειλαν να έρθουν για την πίτσα τους. Λίγο καιρό μετά απ’ το γεγονός αυτό, ο δήμαρχος του Λεβαλουά ήρθε να μας δει γιατί δεν ήθελε, όπως έλεγε, «περιοχές χωρίς δικαιώματα» στην πόλη του. Τον υποδεχτήκαμε με τον μάνατζερ στο διαμέρισμα που βρίσκεται ακριβώς πάνω από την Pizza Hut. Υπήρχαν ακόμα και εκπρόσωποι της αστυνομίας. Δεσμεύτηκαν ούτως ώστε οι μηνύσεις των διανομέων πίτσας που δέχονταν επίθεση να καταγράφονται από την αστυνομία (πράγμα που δε συνέβαινε) και ο μάνατζερ συμφώνησε να μην κυκλοφορούμε στις συγκεκριμένες γειτονιές έχοντας πάνω μας τις εισπράξεις. Για έξι μήνες ακόμα και αυτοκίνητα της αστυνομίας μας συνόδευαν σε ορισμένες περιοχές. Ποιος είπε ότι μια απεργία δεν ωφελεί σε τίποτα;
Α, ο διανομέας πίτσας… Χωρίς αμφιβολία, ο πιο εμβληματικός εργαζόμενος της Pizza Hut. Είναι αυτός που βλέπουμε να τρέχει γρήγορα και να φρενάρει στο κόκκινο, εκείνος που κρατά στα χέρια του τις πίτσες όταν του ανοίγετε την πόρτα, εκείνος που λέει ευχαριστώ (κατά κανόνα) όταν του δίνετε πουρμπουάρ. Είναι αυτός που αναλαμβάνει επίσης αλόγιστους κινδύνους για να μεταφέρει τις πίτσες με οποιοδήποτε καιρό και στην ώρα τους, αυτός που ο μάνατζερ κατσαδιάζει, αυτός που κάνει μόνος του τον βενζινοπώλη γεμίζοντας το μοτοποδήλατό του μπροστά στο κατάστημα και τελικά αυτός που απεργεί καμιά φορά για να λάβει ένα πριμ επικινδυνότητας, κράνος σύμφωνα με τις προδιαγραφές και κατάλληλα παπούτσια.
Ο διανομέας όμως δεν είναι ΜΟΝΟ διανομέας. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ εύκολο. Είναι πάνω απ’ όλα «πολυειδικευμένος εργαζόμενος» -η μεγάλη ανακάλυψη της ταχείας εστίασης. Λίγο καιρό πριν την άφιξή μου, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 υπήρχαν ακόμα καλά προσδιορισμένες θέσεις: διανομέας, τηλεφωνητής, πιτσαδόρος, κτλ.
Τώρα όλοι πρέπει να είναι εναλλάξιμοι σ’ όλα τα πόστα: φτιάξιμο πίτσας, διανομή, λήψη παραγγελιών, κόψιμο πίτσας, και ακόμα –μπορώ να το επιβεβαιώσω– βάψιμο του καταστήματος… Να γιατί ο διανομέας δεν είναι μόνο διανομέας.
Μόλις το rush ξεκινήσει πρέπει να πάει πρώτα στο τηλεφωνικό κέντρο. Αν δεν έχει τίποτα να κάνει (πράγμα σπάνιο) μπορεί να συνεχίσει να κάνει την «προ-» για το υπόλοιπο της εβδομάδας. Μόλις υπάρξουν πάρα πολλές παραγγελίες, και επομένως πάρα πολλές πίτσες για προετοιμασία, ο μάνατζερ τον ρίχνει στην παραγωγή. Κατόπιν, σε κάποια στιγμή, τ’ αφεντικό του ζητάει να τ’ αφήσει όλα να πάρει το μοτοποδήλατό του και να πάει να κάνει τη διανομή. Όλα διευθύνονται από μια οθόνη υπολογιστή, το «dispatch»: ένα πόστο που διευθύνεται είτε από τον μάνατζερ είτε από το βοηθό του. Από εκεί φεύγουν όλες οι διαταγές.
Να είσαι πολυειδικευμένος σημαίνει πάνω από όλα να ξέρεις να υπακούς. Μόλις απομακρυνθείς από το κατάστημα –και από τον μάνατζερ– νιώθεις ένα κάποιο αίσθημα ελευθερίας πάνω στο μοτοποδήλατο, μόνο που όλες οι διαδρομές χρονομετρούνται, επιτηρούνται και αξιολογούνται από τ’ αφεντικό που στην επιστροφή μοιράζει καλούς και κακούς βαθμούς. Ξαναφεύγεις, ξαναέρχεσαι και δε σταματάς αυτά τα πηγαινέλα για δυο ή τρεις ώρες. Ιδιαίτερα το βράδυ. Η παράδοση της πίτσας προκαλεί πολύ περισσότερο άγχος το βράδυ παρά το μεσημέρι. Στο τέλος του rush ο μάνατζερ στέλνει ορισμένους διανομείς στη λάντζα για να γεμίσουν το πλυντήριο πιάτων στο όνομα της ιερής-αγίας «πολυειδίκευσης». Αρχή της επιχείρησης είναι να απασχολεί συνεχώς λιγότερο από το κανονικό εργατικό δυναμικό. Η εργασία δε λείπει ποτέ και είναι απολύτως αδύνατο να κάνει κανείς ένα διάλειμμα. Στην έσχατη ανάγκη, στις ημέρες με λίγη κάμψη, ο μάνατζερ μπορεί πάντα να ζητήσει από τους εργαζόμενους να καθαρίσουν το κατάστημα.
Ωστόσο, από πείρα μπορούμε να πούμε πως το πόστο του διανομέα είναι, χωρίς αμφιβολία, το λιγότερο δύσκολο της αλυσίδας. Μια στιγμή ελευθερίας χωρίς τον μάνατζερ στην πλάτη σου. Τουλάχιστον, αν το μέρος της διανομής δεν είναι πολύ μακρινό, μπορείς πάντα να σταματήσεις για να πιεις έναν καφέ ριψοκινδυνεύοντας βέβαια να δεχθείς γυρίζοντας τις επιπλήξεις του μάνατζερ, ο οποίος βρίσκει πως χρειαζόμαστε όλο και περισσότερο χρόνο για να κάνουμε διανομή σε πολυκατοικίες που βρίσκονται όλο και πιο κοντά. Αυτή η ψευδοελευθερία του διανομέα εξηγεί εξάλλου και το πόσο δύσκολο είναι να κάνεις απεργία σ’ ένα κατάστημα διανομής. Αντιθέτως, σ’ ένα εστιατόριο οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να ξεφύγουν από την πίεση των ανωτέρων. Οι εργαζόμενοι ενός εστιατορίου βρίσκονται πάντοτε υπό το βλέμμα τ’ αφεντικού, εκτός κι αν πάνε να ξεκουραστούν στις τουαλέτες ή να ξεφύγουν βγάζοντας έξω τα σκουπίδια. Γι’ αυτό και η κινητοποίηση αυτών των εργαζομένων είναι πάντα πιο εύκολη.
Η δουλειά όμως των διανομέων δεν είναι καθόλου ξεκούραστη. Μια διευκρίνιση σχετικά με τη διαφήμιση της Pizza Hut: θα ήταν πολύ ωραίο ο χρόνος διανομής να ήταν μισή ώρα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μισή ώρα μεταξύ του τηλεφωνήματος του πελάτη και την άφιξη της πίτσας. Πρέπει ν’ αφαιρεθεί ο χρόνος λήψης της παραγγελίας, ο χρόνος ετοιμασίας της πίτσας, του ψησίματος για εφτά λεπτά και κοψίματός της. Συνήθως, δε μένουν παρά μόνο πέντε με εφτά λεπτά για τη διανομή της πίτσας. Γρήγορα μ’ έκαναν να καταλάβω ότι έκανα λάθος που σεβόμουν τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Δεν πήγαινα αρκετά γρήγορα, δε διένειμα ποτέ αρκετές πίτσες. Τα πάντα υπολογίζονται, καταγράφονται και, κυρίως, συγκρίνονται. Πρόκειται για ένα μάνατζμεντ πολύ παιδικό που επικροτεί αυτόν που διανέμει πιο γρήγορα, αυτόν που έχει την καλύτερη χρονική απόδοση. Μπροστά σ’ όλον τον κόσμο ο μάνατζερ μοιράζει τους καλούς βαθμούς: «Πρέπει να έβγαλες πολύ πουρμπουάρ σήμερα εσύ. Πολύ καλά!» Εγώ ήθελα να του απαντήσω ότι μ’ όλους αυτούς τους τόσο αφοσιωμένους διανομείς η διεύθυνση της Pizza Hut θα πρέπει να κερδίζει ολόκληρα βουνά από χρήματα.
Δε θα ήταν ψέμα να πει κανείς πως μας κρατάνε με τα πουρμπουάρ. Είναι ένας κανονικός μισθός μεταξύ 7 και 15 ευρώ την ημέρα και πρόκειται για καθαρά λεφτά, χωρίς κρατήσεις, που φτάνουν στις τσέπες μας κάθε βράδυ. Χωρίς αυτό το οικονομικό καρότο σίγουρα δε θα αναλαμβάναμε όλους αυτούς τους κινδύνους για να μεταφέρουμε τις πίτσες στην ώρα τους. Στο τέλος του μήνα με τις 20 ώρες του εβδομαδιαίου συμβολαίου, με καμιά δεκαριά συμπληρωματικών ωρών και με τα πουρμπουάρ ο μισθός, στην καλύτερη βέβαια των περιπτώσεων, μπορεί ν’ αγγίξει ακόμα και τα 650 ευρώ περίπου. Όλα είναι καλά για να τσεπώσουμε μερικά ευρώ παραπάνω. Η διεύθυνση επινόησε ένα σύστημα αναπληρωματικής επιλογής με μεταβλητή μίσθωση. Έτσι, αν συμβάλλουμε στην πρόσληψη ενός φίλου παίρνουμε πριμ 40 ευρώ. Αν μείνει για έξι μήνες έχουμε δικαίωμα για 40 ευρώ επιπλέον. Είναι ένα πονηρό σύστημα γιατί ο επιλεγμένος εργαζόμενος δε δουλεύει πλέον για τ’ αφεντικό του, αλλά για να κερδίσει χρήματα ο κολλητός του. Δε χρειάζεται βέβαια ν’ αναφέρουμε ότι ελάχιστοι είναι αυτοί που κερδίζουν το τζακπότ γιατί δεν είναι πολλοί αυτοί που τ’ αντέχουν.
Άλλες κομπίνες; Ορισμένοι ξαναπαίρνουν τα διαφημιστικά κουπόνια έκπτωσης (3 ευρώ) από το ίδιο τους το χρηματοκιβώτιο και τα δίνουν στον μάνατζερ σα να ήταν πελάτες που ερχόντουσαν να πληρώσουν με το κουπόνι. Έτσι, τσεπώνουν κατευθείαν το ποσό του κουπονιού της έκπτωσης. Άλλοι πάλι πουλούν πίτσες στους πελάτες χωρίς να τις καταχωρούν στον υπολογιστή. Με λίγα λόγια, όλοι κάνουν ό,τι μπορούν για να στρογγυλέψουν τον ελλειμματικό τους μηνιαίο προϋπολογισμό. Ο εργαζόμενος έτσι νιώθει μια ορισμένη ικανοποίηση, διότι νομίζει πως παίρνει περισσότερα απ’ όσα θα έπρεπε. Μήπως όμως και η ίδια διεύθυνση δεν έχει κάποιο συμφέρον σ’ όλα αυτά; Όταν πρόκειται να διώξει έναν εργαζόμενο, είναι εύκολο να του πει πως την εξαπάτησε με τα κουπόνια έκπτωσης ή πως πούλησε πίτσες χωρίς να τις δηλώσει. Συνέπεια: όταν φτάνω μπροστά στους εργαζόμενους για να τους μιλήσω για τις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις πολλοί είναι εκείνοι που μου απαντούν πως τα περνάνε άσχημα, αλλά πως, από οικονομικής πλευράς, δεν τα καταφέρνουν και τόσο άσχημα…
Η ευλογημένη εποχή της βέσπας για τους διανομείς ήταν πριν δέκα χρόνια. Κατόπιν, όταν οι Αμερικάνοι πήραν τον έλεγχο της Pizza Hut τις αντικατέστησαν με τα μοτοποδήλατα. Η νέα διεύθυνση σύναψε μια συμφωνία με την Peugeot και σιγά-σιγά είδαμε να εκτοπίζονται οι Fox. Η βέσπα ήταν πολυτέλεια. Τα πόδια προστατεύονταν καλά, ενώ τώρα το κρύο εισχωρεί σ’ όλο το κορμί όταν κάνουμε τη διανομή το χειμώνα. Τα μοτοποδήλατα είναι πολύ ελαφριά και με το παραμικρό αεράκι γέρνουν. Το πλεονέκτημα –από οικονομικής πλευράς βέβαια– είναι ότι πάνε πολύ πιο γρήγορα από τις βέσπες. Οι συνθήκες έτσι εργασίας μας επιδεινώθηκαν για καθαρά οικονομικά κίνητρα. Με τα μοτοποδήλατα όμως τηρούμε τα χρονικά όρια, ο αριθμός των διανομών αυξάνεται και… ο τζίρος φουσκώνει, μόνο που μπαίνει σε κίνδυνο η υγεία και η ασφάλεια των διανομέων.
Τα τροχαία ατυχήματα είναι αναρίθμητα ιδίως ανάμεσα στους νέους διανομείς που τους υποχρεώνουν να πάνε πολύ γρήγορα σε περιοχές διανομής που δε γνωρίζουν. Η άρνηση προτεραιότητας είναι η μαύρη κηλίδα όλων των διανομέων. Ένας συνάδελφος του Μαν, ο Φρανσουά Σ., έχασε τη ζωή του, όταν τον πάτησε ένα αυτοκίνητο καθώς έφευγε για διανομή. Το βρίσκω εξωφρενικό να πεθάνεις στα 21 σου για μια πίτσα και το βασικό ωριαίο μισθό. Μετά από αυτό το θανατηφόρο δυστύχημα, και υπό την πίεση των συναισθημάτων, οι εκπρόσωποι της CFDT της Ρουέν, της οποίας εξαρτώνται τα καταστήματα του Μαν, συνέταξαν μια προκήρυξη: «Δεν αξίζει σε τίποτα να σκοτωνόμαστε πάνω σ’ ένα μοτοποδήλατο και, κυρίως, για μια επιχείρηση που για ακόμα μια φορά θα προσποιηθεί πως λυπάται και θλίβεται, αλλά που δεν κάνει τίποτα για να μας προστατέψει. Πού πηγαίνουν λοιπόν τα λεφτά μιας πολυεθνικής επιχείρησης όπως η Pizza Hut; Ασφαλώς, στο μάρκετινγκ και σ’ ενέργειες προώθησης των προϊόντων και όχι στην ασφάλεια. Κοιτάξτε την αξιοθρήνητη κατάσταση των Fox και των κρανών σας. Σκεφτείτε με τον τρόπο που σας κάνουν χωρίς σταματημό να τρέχετε πιο γρήγορα: «Μπράβο, απόψε είχαμε 95% διανομή εντός χρόνου!» ΟΚ, και το ποσοστό των ατυχημάτων; Ελάχιστα ενδιαφέρει. Ένας διανομέας αντικαθίσταται εύκολα. Το βασικό είναι η πίτσα να διανέμεται στην ώρα της».
Τα ατυχήματα είναι κάτι που «συμβαίνουν», μας λέει η διεύθυνση. Δυστυχώς, αυτό είναι αλήθεια. Το πρόβλημα είναι πως η ιεραρχία μας επιβάλλει επίσης αποστολές για τις οποίες οι μηχανές μας δεν είναι εξοπλισμένες. Ένα παράδειγμα: ένας διανομέας του καταστήματος Βαγκράμ στο Παρίσι έπεσε πηγαίνοντας να προμηθευτεί chicken wings από ένα άλλο κατάστημα. Έφυγε ολοταχώς κατόπιν παραγγελίας του μάνατζέρ του λόγω εξάντλησης αποθεμάτων. Το κασόνι όμως των μοτοποδηλάτων μας είναι για να δέχονται δυο πίτσες, όχι για να κουβαλούν ολόκληρα κιλά από chicken wings. Αποτέλεσμα, το μοτοποδήλατο ήταν πολύ βαρύ πίσω και ο διανομέας τραυματίστηκε στο πόδι. Στο νοσοκομείο ο μάνατζερ του έστειλε ένα κουπόνι για μια δωρεάν πίτσα. Χλιδή, έτσι…;
Στο βαθμό όμως που η φίρμα της Pizza Hut είναι κατακερματισμένη σε μικρότερες εταιρίες και στο βαθμό που η ίδια η διανομή εξαρτάται από επιχειρήσεις τοπικού επιπέδου είναι αδύνατο να συνταχτεί ένας συγκεκριμένος απολογισμός των υφιστάμενων ατυχημάτων των διανομέων. Και οι μάνατζερς βοηθούν ώστε τα μικρά ατυχήματα να μη δηλώνονται σαν εργατικά ατυχήματα. Και αυτό για έναν απλούστατο λόγο: όσο περισσότερα ατυχήματα δηλώνονται τόσο μειώνεται και το πριμ τους! Είναι πολύ ύπουλο διότι, καμιά φορά, είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι που ενοχοποιούνται για τ’ ότι έπεσαν. Είδα έναν που κούτσαινε και ο οποίος παρ’ όλ’ αυτά επέστρεψε να κάνει διανομή: «Δε θέλω να χάσω όλο μου το πουρμπουάρ», μου εξομολογήθηκε.
Ο άλλος υφιστάμενος κίνδυνος για τους διανομείς είναι, ασφαλώς, οι ένοπλες επιθέσεις. Ένα βράδυ, μερικούς μήνες μετά από την πρόσληψή μου στην επιχείρηση, έκανα διανομή σε μια κακοφωτισμένη γειτονιά. Δυο σκούτερς με πλησίασαν, το ένα από τ’ αριστερά και τ’ άλλο απ’ τα δεξιά. Στρίμωξαν τη βέσπα μου από την κάθε της πλευρά. Μου έβαλαν ένα μαχαίρι στην κοιλιά και μου ζήτησαν τα χρήματα του ταμείου, περίπου 150 ευρώ, όπως και τις πίτσες. Τους τα έδωσα όλα. Ζήτησα σ’ έναν από τους ληστές να μου επιστρέψει την ταυτότητά μου και την τηλεκάρτα που βρίσκονταν μέσα στο τσαντάκι μου και δέχθηκε. Ειλικρινά μπορεί να μην τραυματίστηκα, αλλά εξοργίστηκα που εξευτελίστηκα έτσι για μια πίτσα και μερικά φράγκα. Δεν είχα ποτέ δεχθεί βία, και αρκούσε που ήμουν ντυμένος με τη φόρμα της Pizza Hut για να μου επιτεθούν! Όταν έφτασα στο κατάστημα ο μάνατζερ ήταν μπροστά στο dispatch του εν πλήρει rush. Του αφηγήθηκα τη ληστεία. Δεν τον πολυένοιαξε.
Σχεδόν όλοι οι διανομείς έχουν δεχθεί επιθέσεις. Ορισμένοι, καμιά φορά, κάνουν τους ήρωες και δέχονται κτυπήματα, φτυσίματα ή τους κυνηγούν τα σκυλιά. Θεωρούν πως είναι οι ίδιοι υπεύθυνοι για τα χρήματα του ταμείου. Ασφαλώς κάτι τέτοιο δεν είναι αλήθεια γιατί ευτυχώς δεν οφείλουμε να επιστρέφουμε τα κλεμμένα χρήματα, αλλά εδώ και χρόνια απαιτούμε ένα πριμ επικινδυνότητας. Η διεύθυνση δέχτηκε τελικά να μας ντύσει στα μαύρα και όχι πια στα κόκκινα για να μην είμαστε τόσο εύκολα αναγνωρίσιμοι. Ευχαριστούμε Pizza Hut!
Στο τέλος της δεκαετίας του 1990 ορισμένες συνοικίες στο Λεβαλουά και στο Κλισύ έγιναν τόσο επικίνδυνες που αρνούμαστε να μπαίνουμε σ’ αυτές. Πολλοί διανομείς είχαν δεχθεί επίθεση στην ίδια περιοχή, μια γειτονιά στο Κλισύ. Επειδή ο μάνατζερ συνέχιζε να μας στέλνει χωρίς ν’ αναρωτιέται, αποφασίσαμε να μπλοκάρουμε το μαγαζί για μια εβδομάδα. Είναι η πιο μεγάλη απεργία που οργάνωσα εκεί κάτω. Και είναι επίσης η πρώτη φορά που είδα τον έντυπο τύπο να ενδιαφέρεται για μια σύγκρουση στην Pizza Hut. Ήταν το 1998. Οι διανομείς ήταν πολύ πρόθυμοι. Θυμάμαι πως ορισμένοι μεταξύ αυτών, ενταγμένοι στο τοπικό RPR [Rassemblement pour la République. Γκωλικό δεξιό κόμμα που στις εκλογές του 2002 μετονομάστηκε σε «Λαϊκό Κόμμα» (UMP). Σ.τ.Μ.], είχαν ξεσηκώσει ακόμα και τους φίλους τους για να μας δώσουν ένα χέρι βοήθειας! Πάμε από έκπληξη σ’ έκπληξη…
Αυτή η απεργία ήταν πετυχημένη. Σταματήσαμε ν’ αναλαμβάνουμε αυτήν την περιοχή διανομής. Οι ίδιοι οι πελάτες θα όφειλαν να έρθουν για την πίτσα τους. Λίγο καιρό μετά απ’ το γεγονός αυτό, ο δήμαρχος του Λεβαλουά ήρθε να μας δει γιατί δεν ήθελε, όπως έλεγε, «περιοχές χωρίς δικαιώματα» στην πόλη του. Τον υποδεχτήκαμε με τον μάνατζερ στο διαμέρισμα που βρίσκεται ακριβώς πάνω από την Pizza Hut. Υπήρχαν ακόμα και εκπρόσωποι της αστυνομίας. Δεσμεύτηκαν ούτως ώστε οι μηνύσεις των διανομέων πίτσας που δέχονταν επίθεση να καταγράφονται από την αστυνομία (πράγμα που δε συνέβαινε) και ο μάνατζερ συμφώνησε να μην κυκλοφορούμε στις συγκεκριμένες γειτονιές έχοντας πάνω μας τις εισπράξεις. Για έξι μήνες ακόμα και αυτοκίνητα της αστυνομίας μας συνόδευαν σε ορισμένες περιοχές. Ποιος είπε ότι μια απεργία δεν ωφελεί σε τίποτα;
